Στο πλαίσιο της αυξανόμενων προσφυγικών ροών προς την Ευρώπη είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να εφαρμοστούν δράσεις για να αντιμετωπιστούν τα κενά που παρουσιάζονται στην ενσωμάτωση των μεταναστών και προσφύγων στα κράτη-μέλη της ΕΕ. Επιδίωξη του εν λόγω προγράμματος αποτελεί η ενίσχυση της ενσωμάτωσης των γυναικών δικαιούχων διεθνούς προστασίας μέσω της ανάπτυξης και της εφαρμογής εκπαιδευτικών δράσεων ενσωμάτωσης. Ο σκοπός αυτός θα επιτευχθεί μέσω της μεταφοράς γνώσης και εμπειρίας από κράτη-μέλη με μεγαλύτερη εμπειρία στην ενσωμάτωση προσφύγων (Ισπανία και Ιταλία) σε χώρες με μικρότερη εμπειρία και λιγότερο ανεπτυγμένες δομές ενσωμάτωσης (Βουλγαρία, Ελλάδα και Μάλτα), οι οποίες αποτελούν σημεία εισόδου για νεοαφιχθέντες πρόσφυγες και μετανάστες. Στην προοπτική των απρόσμενα υψηλών αριθμών των εισερχόμενων μεταναστών και αιτούντων άσυλο στην Ευρώπη, η διεξαγωγή εκπαιδευτικών δράσεων προσανατολισμού για την διευκόλυνση της εξοικείωσης με το κοινωνικό, νομικό, πολιτικό και πολιτισμικό περιβάλλον των κρατών-μελών, με στόχο μια συνολική διαδικασία ενσωμάτωσης στον μακρό χρόνο, καθίσταται απαραίτητη.

Οι κύριοι στόχοι του προγράμματος είναι:

  • Η προώθηση της ενσωμάτωσης των προσφύγων γυναικών μέσω του σχεδιασμού και της υλοποίησης εκπαιδευτικών δράσεων ενσωμάτωσης.
  • Η ανταλλαγή γνώσεων και εμπειρίας μεταξύ εταίρων σε ότι αφορά τις εκπαιδευτικές δράσεις για την ενσωμάτωση των προσφύγων γυναικών.
  • Η οικοδόμηση της ικανότητας των ΜΚΟ και των κρατικών φορέων σε εθνικό επίπεδο να προσφέρουν εκπαιδευτικά σεμινάρια σε μετανάστριες.
  • Η αύξηση της ετοιμότητας και της εξοικείωσης των γυναικών προσφύγων με την θεσμική, νομική, κοινωνική και πολιτισμική πραγματικότητα του περιβάλλοντος υποδοχής, ως εργαλείου διευκόλυνσης των μακροπρόθεσμων διαδικασιών ενσωμάτωσης.

Για να επιτύχει τους στόχους αυτούς, το πρόγραμμα θα υλοποιήσει τις ακόλουθες δράσεις:

  • Χαρτογράφηση των αναγκών εκπαίδευσης των δικαιούχων διεθνούς προστασίας και των υπάρχοντων μηχανισμών για την παροχή εκπαίδευσης σε πέντε κράτη-μέλη της ΕΕ.
  • Επιλογή των υπαρχουσών διδακτικών ενοτήτων και των εκπαιδευτικών εγχειριδίων από την Ιταλία και την Ισπανία, τα οποία θα χρησιμεύσουν ως παράδειγμα και βάση για την ανάπτυξη αντίστοιχου υλικού στην Βουλγαρία, την Ελλάδα και την Μάλτα. Αυτό το υλικό θα προσφέρει καθοδήγηση περί των θεματικών, των πληροφοριών και του περιεχομένου που θα συμπεριληφθεί στις εκπαιδεύσεις αλλά και καθοδήγηση για την μεθοδολογία των εκπαιδεύσεων σε ότι αφορά συγκεκριμένες ομάδες-στόχους.
  • Πραγματοποίηση δύο επισκέψεων μελέτης σε ιδρύματα για πρόσφυγες στην Ιταλία και την Ισπανία.
  • Ανάπτυξη και μετάφραση διδακτικών ενοτήτων και υλικού πληροφόρησης.
  • Υλοποίηση ενός διεθνούς και εθνικών σεμιναρίων εκπαίδευσης εκπαιδευτών.
  • Υλοποίηση τακτικών σεμιναρίων.

 

ΠΑΡΑΔΟΤΕΑ

Το πρόγραμμα παρήγαγε τα εξής παραδοτέα μέχρι στιγμής:

  •  Μια έκθεση για την Ελλάδα που ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο 2017, η οποία χαρτογράφησε τις ανάγκες κατάρτισης των αιτούντων διεθνή προστασία (με έμφαση στις γυναίκες) και των υπαρχόντων μηχανισμών για την παροχή κατάρτισης στην Ελλάδα.

Η έκθεση παρείχε μια επισκόπηση των υπαρχόντων μηχανισμών στην Ελλάδα εξετάζοντας το φάσμα των ενδιαφερομένων μερών που εμπλέκονται στην διαδικασία υποδοχής και ένταξης των πολιτών τρίτων χωρών, των προσφυγών και των επωφελούμενων διεθνούς προστασίας στην Ελλάδα. Η μελέτη κατέγραψε τις τάσεις, το φάσμα των ενδιαφερομένων μερών και προγραμμάτων, εστίασε στις ιδιαιτερότητες της πολιτικο-κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης στην Ελλάδα ώστε να ερμηνεύσει τις υπάρχουσες δυσκολίες και να ταυτοποιήσει τις προκλήσεις σε σχέση με το σύστημα υποδοχής και ένταξης. Για την έκθεση χρησιμοποιήθηκαν μια σειρά από πηγές με στόχο μια δοκιμαστική σκιαγράφηση του ελληνικού συστήματος: στοιχεία και πληροφορίες από εθνικούς οργανισμούς και θεσμούς, από τις υπηρεσίες της ΕΕ, από ΜΚΟ και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία και την EUROSTAT. Συμπληρωματικά, πραγματοποιήθηκαν οκτώ συνεντεύξεις με στόχο την καλύτερη εικόνα των υπαρχουσών υπηρεσιών σε σχέση με την παροχή πληροφορίας και κατάρτισης ώστε να ταυτοποιηθούν εκείνες οι πτυχές κατάρτισης που θα πρέπει να αναπτυχθούν σε σχέση με τις ανάγκες των προσφύγων και αιτούντων άσυλο, και ιδιαιτέρως αυτές των γυναικών: δύο συνεντεύξεις με άτομα του προσωπικού της Υπηρεσίας Ασύλου, μία με άτομο του προσωπικού του Ελληνικού Φόρουμ για τους Πρόσφυγες και μία με άτομο του προσωπικού του τμήματος ενσωμάτωσης μεταναστών και προσφύγων του Δήμου της Αθήνας  • τέσσερις συνεντεύξεις με γυναίκες πρόσφυγες: δύο από την Συρία στην διαδικασία fast-track αίτησης ασύλου και δύο με υποψήφιες για επανεγκατάσταση, μία από την Συρία και μία από το Ιράν.

Η έκθεση κατέληξε ότι το βασικό πρόβλημα στην Ελλάδα είναι η έλλειψη συστηματικών προσπαθειών στον τομέα της ένταξης των προσφύγων και των επωφελούμενων διεθνούς προστασίας. Για μια σειρά λόγων – έλλειψη πολιτικής βούλησης, χρόνια οικονομική κρίση που έχει επηρεάσει τις ευκαιρίες εργασίας και απασχόλησης καθώς και την παροχή κοινωνικής πρόνοιας – δεν έχει εφαρμοστεί μέχρι στιγμής ένα συνολικό πρόγραμμα ένταξης μεταναστών για τα τελευταία τριάντα χρόνια, δηλαδή από την εποχή που η Ελλάδα άρχισε να δέχεται κύματα μεταναστών, που κορυφώθηκε με την προσφυγική κρίση του 2015-2016. Επίσης λόγω του επείγοντος χαρακτήρα της προσφυγικής κρίσης, η προσοχή στράφηκε στην υποδοχή – δηλαδή στην προ-ενταξιακή φάση – παρά στην ίδια την ένταξη. Ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας είναι η έλλειψη της θέλησης των προσφύγων να παραμείνουν στην Ελλάδα: η μεγάλη πλειοψηφία αισθάνεται παγιδευμένη στην Ελλάδα και ακόμη ελπίζει να βρει έναν τρόπο να συνεχίσει το ταξίδι της στην προτιμώμενη χώρα προορισμού, στοιχείο που εμποδίζει τόσο την βραχυπρόθεσμη όσο και την μακροπρόθεσμη ένταξη. Η έκθεση κατέληξε ότι η πιο επείγουσα και βασική ανάγκη κατάρτισης είναι η εκμάθηση της γλώσσας. Η εκμάθηση γλώσσας είναι σποραδική και εντελώς εξαρτώμενη από τις ΜΚΟ προς στιγμήν. Αυτό δεν  μπορεί να εγγυηθεί στην συνέχεια των μαθημάτων και την μετάβαση στο επόμενο επίπεδο εκμάθησης (καθώς τα μαθήματα συνήθως εστιάζουν στα Ελληνικά επιβίωσης ή στο βασικό επίπεδο), ενώ δεν εγγυώνται την πιστοποίηση. Επίσης, είναι απαραίτητος ο νομικός, πολιτισμικός και πολιτειακός προσανατολισμός. Το μεγαλύτερο μέρος του προσφυγικού πληθυσμού κατοικεί σε καταυλισμούς και έχει λίγες ευκαιρίες αλληλόδρασης με το Ελληνικό πολιτισμικό πλαίσιο. Συγκεκριμένα για τις γυναίκες, θα πρέπει να παρέχεται ειδική κατάρτιση για τα νομικά τους δικαιώματα, καθώς και προσανατολισμός για τον ρόλο των γυναικών στις Δυτικές κοινωνίες, καθώς πολλές γυναίκες προέρχονται από κοινωνίες όπου ο ρόλος των γυναικών είναι πολύ διαφορετικός από αυτόν των Δυτικών κοινωνιών. Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ενημέρωση περί της εκμετάλλευσης των γυναικών, όπως επίσης και στην ενημέρωση για το νομικό πλαίσιο και την κοινωνική πρόνοια σε σχέση με την σεξουαλική βία και την βία σε σχέση με το φύλο. Η επαγγελματική κατάρτιση θα πρέπει να έρχεται όταν ολοκληρωθούν αυτά τα βήματα και μετά την καταγραφή των εργασιακών αναγκών της ελληνικής οικονομίας, ώστε να δοθούν ρεαλιστικές ευκαιρίες εργασίας. Το πιο σημαντικό, ωστόσο, παραμένει η ένταξη όλων αυτών των προσπαθειών σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο: η ένταξη είναι μια μακρά διαδικασία και ένα σύνθετο ζήτημα που υπερβαίνει την υποδοχή και την ανταπόκριση στον επείγοντα χαρακτήρα της προσφυγικής κρίσης, που εμπλέκει όλους τους τομείς της κοινωνίας υποδοχής, που προϋποθέτει συνέργειες με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, καθώς και κεντρικό συντονισμό και συγκεκριμένους στόχους.

 

  • Ένα εγχειρίδιο κατάρτισης (στα Ελληνικά και στα Αγγλικά) για γυναίκες και νεαρά κορίτσια, αιτούντες άσυλο και επωφελούμενες διεθνούς προστασίας, ανεξαρτήτως της χώρας καταγωγής. Το εγχειρίδιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης ως οδηγός και εργαλείο από εκπαιδευτές και εκπροσώπους των τοπικών αρχών ή άλλων θεσμών και οργανισμών. Η έλλειψη ενός τέτοιου εγχειριδίου στην Ελλάδα καθιστά την προσπάθεια σημαντική καθώς θα καλύψει ένα σημαντικό κενό στις προσπάθειες ένταξης. Το εγχειρίδιο υιοθετεί μια ολιστική παρά διαδικαστική και προσανατολισμένη σε υπηρεσίες προσέγγιση. Η φιλοσοφία του εγχειριδίου περιστρέφεται γύρω από την ιδέα ότι η συνεχής εκπαίδευση σε ότι αφορά θέματα αγωγής του πολίτη είναι μια πολύ πιο αποτελεσματική στρατηγική σε σχέση με τις προσεγγίσεις που είναι προσανατολισμένες στις υπηρεσίες, καθώς οι υπηρεσίες καταναλώνονται καλύτερα από τους επωφελούμενους όταν η κοινωνία υποδοχής και οι θεσμοί της γίνονται κατανοητοί και προσιτοί στους νεοαφιχθέντες. Έτσι, οι επωφελούμενοι δεν αντιμετωπίζονται ως παθητικοί παραλήπτες των υπηρεσιών αλλά ως ενεργοί πολίτες με ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες συμμετοχής.

 

Το εκπαιδευτικό εγχειρίδιο είναι διαθέσιμο στα Ελληνικά (εδώ) και στα Αγγλικά (μέρος 1, μέρος 2).

Εταίροι του προγράμματος:

  • Center For the Study of Democracy (Βουλγαρία – συντονιστής)
  • ΕΛΙΑΜΕΠ (Ελλάδα)
  • ΜΕΛΙΣΣΑ: Δίκτυο μεταναστριών στην Ελλάδα (Ελλάδα)
  • The People for Change Foundation (Mάλτα)
  • Comissió Catalana d’Ajuda al Refugiat (Ισπανία)
  • Fondazione Centro Studi Investimenti Sociali (Ιταλία)
  • Cooperation for Voluntary Service (Βουλγαρία)

Επικοινωνία:

Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την Ρόζα Βασιλάκη.