Στα πλαίσια του προγράμματος Communicating EU values in Greece, το ΕΛΙΑΜΕΠ οργάνωσε μια ανοιχτή συζήτηση με εκπροσώπους μεταναστευτικών οργανώσεων, Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ), οργανώσεων προσφύγων και αιτούντες ασύλου, ειδικούς στα ανθρώπινα δικαιώματα και δημοσιογράφους. Ο σκοπός της συζήτησης ήταν να προσδιοριστούν οι σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες σε ότι αφορά την κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική ένταξη τους στην Ελλάδα. Στόχος της συζήτησης ήταν επίσης να διευκρινιστεί ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην ανάπτυξη μιας ενεργούς κοινωνίας πολιτών, της Ευρωπαϊκής υπηκοότητας και της κοινωνικής ευαισθητοποίησης σε θέματα διάκρισης, ρατσισμού και ξενοφοβίας στις σημερινές μεταβαλλόμενες Ευρωπαϊκές κοινωνίες. Μέσω αυτής της πρωτοβουλίας, στόχος του ΕΛΙΑΜΕΠ ήταν να παρουσιαστούν οι απόψεις των ΜΚΟ και των μεταναστευτικών οργανώσεων σχετικά με τις προκλήσεις της ένταξης και της ενσωμάτωσης τους στην Ελλάδα και να γίνει μια συζήτηση για τις Ευρωπαϊκές αξίες και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης μεταξύ των πολιτών της ΕΕ και πολιτών τρίτων χωρών οι οποίοι διαμένουν στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Περίπου σαράντα ειδικοί, εκπρόσωποι μεταναστών, ακαδημαϊκοί, διδακτορικοί φοιτητές και δημοσιογράφοι πήραν μέρος σε αυτή την ημερίδα, η οποία πραγματοποιήθηκε στην Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Αθήνα. Η συζήτηση ξεκίνησε με μια σύντομη εισαγωγή από την Άννα Τριανταφυλλίδου, επιστημονική συνεργάτις στο ΕΛΙΑΜΕΠ, σχετικά με τις τρέχουσες προκλήσεις της Ελληνικής Μεταναστευτικής Πολιτικής στο ευρύτερο Ευρωπαϊκό περιβάλλον. Η κα. Τριανταφυλλίδου επεσήμανε την ανάγκη για βελτίωση της διαχείρισης της διαδικασίας νομιμοποίησης και για μια πιο ρεαλιστική αντιμετώπιση σε ότι αφορά την διαδικασία εισαγωγής, διαμονής και έκδοσης νομίμων εγγράφων. Επίσης αναφέρθηκε στα προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζουν οι δημόσιες υπηρεσίες, αλλά και στις προκλήσεις οι οποίες αντιμετωπίζει στο σύνολο της η Ελληνική κοινωνία. Μία Ελληνική κοινωνία η οποία ‘άλλάξε’ ουσιαστικά τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια δεδομένου ότι μέσα σε αυτό το διάστημα ο αλλοδαπός πληθυσμός της χώρας ξεπέρασε πλέον το 10%. Απαιτείται μια πιο δυναμική προσέγγιση της κοινωνικής ενσωμάτωσης και σε αυτό το πλαίσιο, η εξέταση των εμπειριών άλλων Κρατών Μελών της ΕΕ θα μπορούσε να αποβεί χρήσιμη για τη διαχείριση και διαμόρφωση της μεταναστευτικής πολιτικής στην Ελλάδα.

Στη συνέχεια, η συζήτηση επικεντρώθηκε στην κοινωνία των μεταναστών και στις οργανώσεις που εκπροσωπούν τους μετανάστες στην Ελλάδα. Η Λίζα Σούμπερτ, υποψήφια διδάκτωρ σε θέματα μεταναστευτικών οργανώσεων, περιέγραψε τις κυριότερες κοινωνικές και πολιτιστικές δραστηριότητες με τις οποίες ασχολούνται οι κοινότητες των μεταναστών, τα χαρακτηριστικά τους, τον σκοπό και το μέγεθος συμμετοχής τους, αλλά και τις συνεργασίες τους με άλλες οργανώσεις και ΜΚΟ. Ο Moawia Ahmet από το FORUM Μεταναστών με τη σειρά του επικεντρώθηκε στις κύριες δραστηριότητες του φόρουμ, το οποίο αποτελεί ένα οργανωμένο διαδίκτυο οργανώσεων μεταναστών από πολλές και διαφορετικές χώρες. Στόχοι του ΦΟΡΟΥΜ είναι η προσπάθεια επιρροής της διαμόρφωσης και του σχεδιασμού πολιτικής μέσα από έναν συμβουλευτικό ρόλο για το δίκτυο και η ενδυνάμωση των κοινοτήτων των μεταναστών. Η Δήμητρα Μάλλιου από το Panhellenic Network of Immigrant Women παρουσίασε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες μετανάστριες κυρίως εξαιτίας της φύσης της εργασίας τους. Πρώτον, τονίστηκε η εξαιρετικά αυξημένη ανασφάλεια στο εργασιακό περιβάλλον (η οποία σχετίζεται με την (συνήθως) ανεπίσημη πρόσληψη τους π.χ. ως οικιακοί βοηθοί, περίθαλψη ηλικιωμένων, κ.α.), επισημάνθηκαν επίσης οι κίνδυνοι υγείας που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες μετανάστριες όταν το καθεστώς τους δεν καλύπτει ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, θέματα ισότητας μεταξύ των δυο φύλλων, όπως και το γεγονός ότι υπάρχουν πολύ περιορισμένα μέτρα υποστήριξης των μονογονεϊκών νοικοκυριών. Τέλος, σημειώθηκε ότι οι οργανώσεις αλληλο-υποστήριξης και εκπροσώπησης μεταναστών δημιουργήθηκαν κυρίως από την πρωτοβουλία των ίδιων των μεταναστών και όχι μέσω μιας προϋπάρχουσας υποστήριξης από τις επίσημες αρχές.

Ο διάλογος που ακολούθησε απεικόνισε σε μεγάλο βαθμό τις προκλήσεις ενσωμάτωσης που αντιμετωπίσουν οι πολίτες που προέρχονται από χώρες εκτός ΕΕ. Έγινε σαφής η ανάγκη για την ΕΕ και τα μέλη κράτη της να συντονίσουν και να εκσυγχρονίσουν τις μεταναστευτικές πολιτικές τους ούτως ώστε οι μετανάστες να μπορούν να διαμορφώσουν πιο μακροχρόνια σχέδια, τόσο για τους εαυτούς τους όσο και για τις οικογένειες τους- κάτι που αποτελεί βασική ανθρώπινη ανάγκη. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην ανάγκη πρόσβασης, κυρίως για τις δεύτερες και τρίτες γενιές, σε δικαιώματα πολιτογράφησης. Στις σημερινές Ευρωπαϊκές πολύ-πολιτισμικές κοινωνίες, η εκπαίδευση και η διασφάλιση των θρησκευτικών ελευθεριών συμβάλλουν σημαντικά στην κοινωνική συνοχή.

Η απογευματινή συνεδρία ήταν αφιερωμένη στην κοινωνία των πολιτών στην ΕΕ των 25. Η Ρουμπίνη Γρώπα, επιστημονική συνεργάτις στο ΕΛΙΑΜΕΠ παρουσίασε στοιχεία από τη συγκριτική έρευνα που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του προγράμματος POLITIS που χρηματοδοτείται από την Γενική Διεύθυνση Έρευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και που εξετάζει την συμμετοχή των ξένων κατοίκων στα 25 Κράτη μέλη της ΕΕ. Συζητήθηκαν οι κύριες μεταναστευτικές τάσεις στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια. Παράλληλα, έγινε μια παρουσίαση σχετικά με τους παράγοντες που ενθαρρύνουν και αποθαρρύνουν την ενεργό συμμετοχή των μεταναστών και των προσφύγων στην κοινωνία των πολιτών στην χώρα στην οποία διαμένουν. Τα συμπεράσματα της εμπειρίας του Μίλτου Παύλου στο European Migration Dialogue Ιnitiative στην Ελλάδα συνοψίζονται στον απαραίτητο παράγοντα της πολιτικής θέλησης ούτως ώστε να αναπτυχθεί μια ενεργή, δυναμική και περιεκτική πολιτική μετανάστευσης, και στην ανάγκη να ξεπεραστεί η μικροπολιτική αντιμετώπιση της μετανάστευσης και η μετανάστευση να αποτελέσει ζήτημα μείζονος κοινωνικού και πολιτικού ενδιαφέροντος.

Η ιδιότητα του πολίτη, η ιθαγένεια, η κοινωνία πολιτών και οι μετανάστες ήταν καίρια θέματα της παρουσίασης του Δημήτρη Χριστόπουλου. Ο κ. Χριστόπουλος από το Κέντρο Ερευνών Μειονοτικών Ομάδων της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου εστίασε στην πρόσβαση στα πολιτικά δικαιώματα και την ιθαγένεια για τους μετανάστες και υπογράμμισε ότι οι αρχές της ιθαγένειας σχετίζονται περισσότερο με ένα σύστημα αξιών και λιγότερο με την εθνική
ταυτότητα και την εθνική κληρονομιά. Οι περιορισμοί αλλά και η προνομιακή πρόσβαση στην υπηκοότητα συζητήθηκε σχετικά με τις δεύτερες και τρίτες γενιές, των ομοεθνών παλιννοστούντων ή αυτών που κατάγονται από αυτούς, όπως επίσης και η πολιτογράφηση μέσω του γάμου, του ασύλου κ.α.

Ο Ανδρέας Τάκης, Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ο Χάρης Σιμόπουλος Ειδικός Επιστήμονας στον Συνήγορο του μετανάστη, του πρόσφυγα και του ομοεθνούς επικεντρώθηκαν στις νομικές διαστάσεις της ένταξης και της αρχής της καταπολέμησης των διακρίσεων. Αναφέρθηκαν στην πρώτη συμβουλευτική οργάνωση η οποία αναπτύχθηκε στην πόλη της Κοζάνης, σαν ένα σημαντικό βήμα της συμμετοχής των μεταναστών σε τοπικό επίπεδο. Οι αρχές της ισότητας και της μη διάκρισης από την μία και ο ρατσισμός και η ξενοφοβία από την άλλη, ήταν οι βάσεις της εισήγησης της Ναντίνας Χριστοπούλου και του Σπύρου Κουλοχέρη από το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες. Η συζήτηση επεκτάθηκε στις συνειδητές και μη-συνειδητές αντιλήψεις του ευρύτερου κοινού που σχετίζονται με τον όρο «αλλοδαπός» ή «ξένος», στις πρακτικές που οδηγούν σε μια συμπεριφορά διάκρισης και στα ξενοφοβικά πρότυπα που συμβάλλουν στον κοινωνικό αποκλεισμό των «άλλων». Τέλος, η παιδεία και η διαμόρφωση μιας πιο μακροπρόθεσμης και ολοκληρωμένης μεταναστευτικής πολιτικής η οποία θα ενθαρρύνει την συμμετοχή των μεταναστών στην κοινωνία των πολιτών στην χώρα στην οποία διαμένουν, σημειώθηκαν σαν βασικές προτεραιότητες για την ΕΕ και τα κράτη μέλη της.

Η εκδήλωση αυτή επίσης παρείχε στο ΕΛΙΑΜΕΠ την ευκαιρία να παρουσιάσει και να μοιράσει τα ενημερωτικά φυλλάδια “Ευρώπη: μια κοινότητα αξιών” τα οποία έχει δημοσιεύσει το Ίδρυμα με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τα ενημερωτικά φυλλάδια πληροφορούν για την εξέλιξη της ΕΕ, για τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, και για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των ευρωπαίων πολιτών και των κατοίκων της ΕΕ. Είναι διαθέσιμα στα ελληνικά, αλβανικά, βουλγαρικά και ρωσικά.