Το ευρύτερο πλαίσιο των ελληνο-ινδικών σχέσεων

Η εικόνα ήταν τόσο εντυπωσιακή όσο και παράταιρη: δεκάδες, νέοι άνθρωποι οι περισσότεροι, καθισμένοι στο σκονισμένο έδαφος κάπου στην εξοχή, παρακολουθούν σε μια παλιά τηλεόραση, τοποθετημένη βιαστικά στον τοίχο, ένα όχημα προηγμένης τεχνολογίας να προσεληνώνεται. Σε ένα μικρό παράθυρο στην οθόνη, ο πρωθυπουργός Μόντι παρακολουθεί τα τεκταινόμενα απόμακρος και από μακρυά, από την συνάντηση των BRICS στην Νότια Αφρική, με μία μικρή ινδική σημαία ανά χείρας. Όλες οι αντιφάσεις αυτής της μεγάλης χώρας, που είναι η Ινδία, σε μια εικόνα που τρεμοπαίζει. Νωρίτερα εφέτος, η Ινδία ξεπέρασε την Κίνα και έγινε η χώρα με τον μεγαλύτερο πληθυσμό στην Γη, αγγίζοντας τα 1,43 δισεκατομμύρια άτομα και το 17,76% του παγκόσμιου πληθυσμού – με το πρόσθετο πλεονέκτημα ότι πρόκειται για την πολυπληθέστερη δημοκρατία του πλανήτη. Είναι ήδη η 5^η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, παραγκωνίζοντας το Ηνωμένο Βασίλειο, την πάλαι ποτέ αποικιακή δύναμη, και αναμένεται να βρίσκεται στην 3^η θέση έως το 2030. Η Ινδία ασκεί αυτήν την περίοδο την προεδρία του G20 και διαδραματίζει ηγετικό ρόλο μεταξύ των χωρών των BRICS – της ομάδας που δημιουργήθηκε το 2006 από την Βραζιλία, την Ρωσία, την Ινδία, την Κίνα και,  αργότερα, την Νότια Αφρική ως εναλλακτικός πόλος εξουσίας στο διεθνές γίγνεσθαι, και διευρύνεται ήδη με την προσθήκη της Σαουδικής Αραβίας, του Ιράν, της Αιθιοπίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της Αργεντινής και της Αιγύπτου. Η αντίθεση με την Ελλάδα, μια οικονομία, που μόλις ανέκαμψε από μια ολέθρια κρίση, με μειούμενο γηράσκοντα πληθυσμό, ένα ευρωπαϊκό ακρωτήρι σε μια τρικυμισμένη θάλασσα, δεν θα μπορούσε να είναι πιο έντονη. Αν και μακρινές, η Ελλάδα και η Ινδία έχουν πολλά να μοιραστούν: από τις κοινές αρχαίες πολιτισμικές κληρονομιές τους έως τους σύγχρονους εμπορικούς, στρατιωτικούς και εκπαιδευτικούς δεσμούς τους.

Ένας εμπορικός διάδρομος

Ένα από τα πολλά διδάγματα της πανδημίας ήταν η εύθραυστη φύση ενός εμπορικού διαδρόμου σε διαρκή κίνηση μεταφέροντας εμπορεύματα από την Ανατολή στη Δύση και εξαλείφοντας την ανάγκη για αποθήκευση. Ήταν η ναυτιλία εκείνη, που δεν σταμάτησε να λειτουργεί κατά τη διάρκεια αυτής της δύσκολης περιόδου και διασφάλισε τον εφοδιασμό των κοινωνιών μας με ιατρικό εξοπλισμό και προμήθειες. Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε και η ινδική κυβέρνηση. Το θέμα της προεδρίας της Ινδίας στο G20 «Vasudhaiva Kutumbakam | One Earth – One Family – One Future» μπορεί να εδράζει τις καταβολές του στο αρχαίο Σανσκριτικό κείμενο Maha Upanishad, ωστόσο αντικατοπτρίζει ξεκάθαρα σύγχρονες ανησυχίες ως προς την διατήρηση ενός βιώσιμου περιβάλλοντος, τις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, την κοινή μοίρα της ανθρωπότητας. Εάν, παρεμπιπτόντως, μπορέσει να συμβάλει στη δημιουργία ενός νέου εμπορικού διαδρόμου, αντιδιαμετρικού ή συμπληρωματικού προς το κινεζικό εγχείρημα “One Belt,One Road” , τότε ακόμη καλύτερα.

Πρόκειται πράγματι για έναν φιλόδοξο στόχο, που αναβαθμίζει την ελληνο-ινδική σχέση σε μία "στρατηγική εταιρική σχέση", την τρίτη που η Ινδία έχει αναπτύξει, μετά τις σχέσεις της με την Γαλλία και την Γερμανία. […] μετατρέποντας, έτσι, το εμπορικό συναλλαγματικό εμπόριο σε μια ευρύτερη συνεργασία σε όλους τους τομείς.

Υπό αυτές τις συνθήκες, καθίσταται προφανής η προστιθέμενη αξία της γεωγραφικής θέσης του λιμένα του Πειραιά, τόσο ως ελληνικός εισαγωγικός λιμένας όσο και ως πύλη πρόσβασης στην Ευρωπαϊκή αγορά. Και αυτή η συνειδητοποίηση αποτελεί την βάση και τον λόγο του δεδηλωμένου στόχου των μερών στην συνάντηση τους στην Αθήνα, να διπλασιάσουν τον όγκο του διμερούς εμπορίου έως το 2030, εκκινώντας από αξία ύψους 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων κατά την περίοδο 2022-2023. Πρόκειται πράγματι για έναν φιλόδοξο στόχο, που αναβαθμίζει την ελληνο-ινδική σχέση σε μία "στρατηγική εταιρική σχέση", την τρίτη που η Ινδία έχει αναπτύξει, μετά τις σχέσεις της με την Γαλλία και την Γερμανία. Όπως ανέφερε ο πρωθυπουργός Modi: «Έχουμε αποφασίσει να ενισχύσουμε τη συνεργασία στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας, των υποδομών, της εκπαίδευσης, των νέων και αναδυόμενων τεχνολογιών και της γεωργίας", μετατρέποντας, έτσι, το εμπορικό συναλλαγματικό εμπόριο σε μια ευρύτερη συνεργασία σε όλους τους τομείς. Όλο αυτό δεν προέκυψε από το πουθενά. Οι πολιτικές διαβουλεύσεις μεταξύ της Ελλάδας και της Ινδίας διαρκούν εδώ και αρκετό καιρό, με τον 13ο γύρο να πραγματοποιείται τον Ιούνιο του 2023 στο επίπεδο των Γενικών Γραμματέων των αντίστοιχων Υπουργείων Εξωτερικών. Ήδη το 2022, υπογράφηκε στην Αθήνα κατά την 8η συνεδρίαση της Κοινής Οικονομικής Επιτροπής Ελλάδας-Ινδίας Πρωτόκολλο σχετικά με το εμπόριο, την ενέργεια, τον τουρισμό και τη θαλάσσια συνεργασία. Μια τόσο δραματική αναβάθμιση και στον όγκο του εμπορίου αλλά και στις θεσμικές διευθετήσεις ενεργεί ως δοκιμαστική φάση για την ευρύτερη και πολύ πιο συμπεριληπτική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου μεταξύ της Ινδίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της οποίας – συχνά λησμονούμε- η Ελλάδα είναι ένα εκ των μακροβιότερων μελών. Υπενθυμίζεται, ότι μετά από μια περίοδο παύσης, ξεκίνησαν και πάλι στις 17 Ιουνίου 2022 οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των μερών με σκοπό την επίτευξη μιας εκτεταμένης Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών, η οποία θα συμπληρώνεται από δυο ακόμη επί μέρους συμφωνίες μια για την προστασία των επενδύσεων και μια τις γεωγραφικές ενδείξεις.  Εάν και όταν επιτευχθούν αυτές οι συμφωνίες, θα βελτιώσουν σημαντικά τους δεσμούς μεταξύ δύο μεγάλων αγορών:  αυτήν τη στιγμή, η ΕΕ αποτελεί τον τρίτο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της Ινδίας, αντιστοιχώντας σε περισσότερο από το 10,8% του συνολικού της εμπορίου, ενώ η Ινδία βρίσκεται στη δέκατη θέση της ευρωπαϊκής λίστας με μόλις το 2,1% του συνολικού εμπορίου της ΕΕ.

Συμφωνίες, οι οποίες θα επιτρέπουν τη διάθεση εργαζομένων κατόπιν αιτήματος με έναν οργανωμένο και ορθώς ρυθμισμένο τρόπο, θα λειτουργούσαν επίσης ως μία αποδεκτή εναλλακτική λύση στον μεγάλο αριθμό μεταναστών, που βρίσκουν τον δρόμο τους προς την Ευρώπη από παράνομα διασυνοριακά περάσματα, συχνά με τραγικά αποτελέσματα.

Ήδη, ινδικές εταιρείες έχουν κάνει αισθητή την παρουσία τους στην Ελλάδα σε ορισμένους από τους τομείς, που αποτελούν αντικείμενο των πρόσφατων συμφωνιών. Κατασκευαστικές και φαρμακευτικές εταιρίες δραστηριοποιούνται στις αντίστοιχες αγορές του κάθε συμβαλλόμενου μέρους. Επιστημονικά και τεχνολογικά έργα, συμπεριλαμβανομένων ιδίως των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας, είναι ευπρόσδεκτοι ως επενδυτές στην Ελλάδα: αυτές οι επενδύσεις συμβαδίζουν με την γενικότερη πολιτική προσέλκυσης υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας, ιδανικές για τον εξαιρετικά καταρτισμένο τομέα του εργατικού δυναμικού της χώρας. Το εμπόριο των γεωργικών προϊόντων αυξάνεται επίσης, με σημαντικές επενδύσεις ελληνικών εταιριών στην Ινδία και τον όγκο των εισαγωγών/εξαγωγών να αυξάνεται αισθητά και σταθερά. Για τον σκοπό αυτόν, τα συμβαλλόμενα μέρη υπέγραψαν επίσης ένα Μνημόνιο Συνεννόησης για τη συνεργασία στον τομέα της γεωργίας, το οποίο περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας Ελληνο-Ινδικής Κοινής υπο-Επιτροπής για τη Γεωργία, με σκοπό τη διευκόλυνση της τομεακής συνεργασίας προς αμοιβαίο όφελος. Ένα επιπλέον σημαντικό στοιχείο στην προοπτική αυτή αφορά την διευκόλυνση της νόμιμης μετανάστευσης, υπό τη μορφή είτε εποχικού αγροτικού εργατικού δυναμικού είτε προσωρινού εργατικού δυναμικού στον κατασκευαστικό και τον βιομηχανικό τομέα. Η Ελλάδα, όπως σχεδόν όλες οι δυτικές οικονομίες, βρίσκεται αντιμέτωπη με σοβαρές ελλείψεις εργατικού δυναμικού, γεγονός το οποίο μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο στην μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη.  Συμφωνίες, οι οποίες θα επιτρέπουν τη διάθεση εργαζομένων κατόπιν αιτήματος με έναν οργανωμένο και ορθώς ρυθμισμένο τρόπο, θα λειτουργούσαν επίσης ως μία αποδεκτή εναλλακτική λύση στον μεγάλο αριθμό μεταναστών, που βρίσκουν τον δρόμο τους προς την Ευρώπη από παράνομα διασυνοριακά περάσματα, συχνά με τραγικά αποτελέσματα, όπως απέδειξε και το πρόσφατο ναυάγιο ανοικτά της παραλίας της Πύλου, ενώ αυτός ο ρυθμισμένος και κυρίως προσωρινός χαρακτήρας της μετακίνησης θα μπορούσε να καταστήσει την γενικότερη ιδέα της μετανάστευσης πιο αποδεκτή σε ένα Ευρωπαϊκό πολιτικό σώμα, το οποίο είναι έτοιμο να υποκύψει σε μια ρητορική μίσους, ρατσιστικού λόγου και ακραίων πολιτικών επιλογών. Η τελική επιτυχία ή αποτυχία αυτών των σχεδίων θα εκληφθεί ως μια δοκιμασία για την ευρύτερη συζήτηση επί του Ευρωπαϊκού Συμφώνου Ασύλου και Μετανάστευσης, το οποίο μετά από επτά χρόνια διαπραγματεύσεων δεν φαίνεται ακόμη να ολοκληρώνεται. Τα διδάγματα αυτής της εμπειρίας μπορούν να αξιοποιηθούν και σε άλλους τομείς με αμοιβαίο όφελος. Ένας τέτοιος τομέας είναι η ενέργεια. Κυρίως λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, η Ελλάδα έχει μετατραπεί σε έναν κόμβο διαμετακόμισης ενέργειας, με αντίρροπη ροή προς τα Βαλκάνια, την Ανατολική Ευρώπη και την Ουκρανία, αντί της συνήθους πορείας από τον Βορρά προς τον Νότο. Ήδη ο διακηρυγμένος στόχος της είναι να γίνει ένας βασικός παραγωγός ενέργειας, εκμεταλλευόμενη το γεωγραφικό πλεονέκτημα της αφθονίας ηλιακής και αιολικής ενέργειας. Από την άλλη πλευρά, η Ινδία δημιούργησε, μαζί με τη Γαλλία, την Διεθνή Συμμαχίας για την Ηλιακή Ενέργεια, σε μια προσπάθεια να συντονιστούν μικρότερα και φτωχότερα κράτη για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής δια της αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας. Η Ελλάδα εντάχθηκε ευχαρίστως στην πρωτοβουλία, στην οποία συμμετέχουν περίπου 100 κράτη, που βρίσκονται στη ζώνη υψηλής ηλιοφάνειας μεταξύ του τροπικού του Καρκίνου και του τροπικού του Αιγόκερω. Η πρωτοβουλία αυτή είναι σίγουρα συμπληρωματική προς τις πρωτοβουλίες και τα έργα, που σχετίζονται με την ενέργεια και που επί του παρόντος βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης στην Ανατολική Μεσόγειο, και προσφέρει μια διεθνή πλατφόρμα στην περιφερειακή πολιτική της Ελλάδας και, φυσικά, της Ευρώπης.

Μια στρατηγική συνεργασία για την ασφάλεια

Εάν η εμπορική πτυχή των διμερών σχέσεων λειτουργεί ως ένα πείραμα για την εξεύρεση των βέλτιστων πρακτικών, που είναι κατάλληλες για την ευρύτερη ευρωπαϊκή αγορά, τότε τα ζητήματα ασφαλείας αποτελούν ένα σημαντικό αντίβαρο στις αυστηρές απαιτήσεις της μεσογειακής γειτονιάς.  

Η διεύρυνση από το περιφερειακό στο παγκόσμιο επίπεδο για τον αναπτυσσόμενο τομέα της συνεργασίας στην Άμυνα και την Ασφάλεια είναι ιδιαιτέρως σημαντική. Εάν η εμπορική πτυχή των διμερών σχέσεων λειτουργεί ως ένα πείραμα για την εξεύρεση των βέλτιστων πρακτικών, που είναι κατάλληλες για την ευρύτερη ευρωπαϊκή αγορά, τότε τα ζητήματα ασφαλείας αποτελούν ένα σημαντικό αντίβαρο στις αυστηρές απαιτήσεις της μεσογειακής γειτονιάς. Αυτή η στρατιωτική πτυχή συνδυάζει τόσο διμερείς όσο και περιφερειακές παραμέτρους. Ινδικές φρεγάτες έχουν επισκεφθεί τον κόλπο της Σούδας στην Κρήτη και έχουν κάνει συνεκπαιδεύσεις με τους Έλληνες συναδέλφους τους. Η ινδική αεροπορία έχει ήδη συμμετάσχει σε κοινές ασκήσεις με την ελληνική αεροπορία και έχουν γίνει αμοιβαίες εκπαιδευτικές επισκέψεις με σκοπό την παγίωση μιας πιο συστηματικής και στενής συνεργασίας. Και οι δύο χώρες επιχειρούν συχνά σε εχθρικές γειτονιές, και φαίνεται ότι προτίθενται να συνδυάσουν την εμπειρία και την τεχνογνωσία τους και να ανταλλάξουν γνώσεις και καλές πρακτικές τόσο στον στρατιωτικό τομέα όσο και στο διπλωματικό πεδίο. Η συνεργασία αυτή ξεπερνά τα όρια μιας απλής διασύνδεσης με τις στρατιωτικές διευθετήσεις του NATO. Προκύπτουν επίσης ευρύτεροι προβληματισμοί ασφαλείας, ενισχύοντας την ελευθερία της ναυσιπλοΐας σύμφωνα με την Σύμβαση του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Η Ινδία επιδεικνύει μεγάλο ενδιαφέρον για τη διασφάλιση των Κρίσιμων Θαλάσσιων Διαδρόμων στον Ινδο-Ειρηνικό χώρο, δημιουργώντας έτσι ένα θαλάσσιο αντίστοιχο της πρωτοβουλίας One Belt -One Road, με προφανή οφέλη και για την ελληνική ναυτιλία. Το πρόγραμμα Κρίσιμων Θαλασσίων Διαδρόμων (Critical Maritime Routes/CMR) για την ινδο-ειρηνική περιοχή για την περίοδο 2015-2024, στο οποίο εμπλέκεται και η ΕΕ (και, συνεπώς, η Ελλάδα), βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη, και συνδέεται άμεσα με το EU Critical Maritime Route Wider Indian Ocean - CRIMARIO. Και τα δύο έργα συνδέονται με την προσφάτως εγκριθείσα Οδηγία για τις Κρίσιμες Υποδομές 2022/2557 σχετικά με την ανθεκτικότητα κρίσιμων οντοτήτων, η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 16 Ιανουαρίου 2023. Η Οδηγία αφορά ασφαλείς θαλάσσιες υποδομές, όπως λιμάνια, εγκαταστάσεις αποθήκευσης, υπηρεσίες ανεφοδιασμού και καθαρισμού. Το πεδίο εφαρμογής της διευρύνεται σε τρεις προτεραιότητες: ετοιμότητα, απόκριση και διεθνής συνεργασία, καλύπτοντας παράλληλα 11 τομείς: ενέργεια, μεταφορές, τραπεζικές υποδομές, αγορές χρηματοοικονομικών μέσων, υγεία, πόσιμο νερό, λύματα, ψηφιακή υποδομή, δημόσια διοίκηση, διαστημικός τομέας και τρόφιμα. Τα κράτη-μέλη υποχρεούνται να εκπονήσουν αναθεωρημένες αξιολογήσεις κινδύνου, να εκτελέσουν δοκιμές αντοχής έως τις 18 Οκτωβρίου 2024 και να έχουν υιοθετήσει Εθνική Στρατηγική έως τις 18 Ιανουαρίου 2026. Πέραν των αυστηρών προθεσμιών, οι δεσμεύσεις για μια εντατικοποιημένη προσπάθεια στον τομέα της άμυνας είναι αδιαμφισβήτητη και θα μπορούσε ακόμα να επεκταθεί και σε άλλους τομείς της καθημερινότητας. Συσχετιζόμενη με τους προβληματισμούς για την κλιματική αλλαγή, αλλά με έντονο το στοιχείο της ασφάλειας, είναι και μια ακόμα ινδική πρωτοβουλία, στην οποία η Ελλάδα έχει κληθεί να συμμετάσχει. Ο Συνασπισμός για την Ανθεκτικότητα των Υποδομών σε Καταστροφές (CDRI) προσπαθεί να δημιουργήσει έργα ανθεκτικά στις επανειλημμένες φυσικές καταστροφές, το εύρος και η συχνότητα των οποίων ήδη αυξάνονται.

Μια πολιτισμική ανταλλαγή μακράς διαρκείας

Πιο κοινότοπες, αλλά πιθανώς πιο επιδραστικές είναι οι πολιτισμικές ανταλλαγές μεταξύ των δύο χωρών. Παρότι οι επαφές τους ανάγονται τουλάχιστον στην εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οι δύο χώρες μόλις προσφάτως εκκίνησαν μια οργανωμένη ακαδημαϊκή συνεργασία, δημιουργώντας προγράμματα, ενίοτε με κοινούς τίτλους σπουδών, για τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματά τους. Η δράση αυτή είναι συναρτάται απολύτως και με το πρόσφατο κύμα εξωστρέφειας που ξεκίνησαν τα ελληνικά πανεπιστήμια με έναν εντυπωσιακό αριθμό αγγλόφωνων προγραμμάτων. Η ανταλλαγή φοιτητών συμπληρώνεται άψογα με την αυξημένη προσέλευση τουριστών και στις δύο χώρες, με την περαιτέρω ενίσχυση από άμεση αεροπορική σύνδεση μεταξύ Αθήνας και Δελχί. Η εξοικείωση με ιδέες, φιλοσοφίες, ακόμη και νοοτροπίες μπορεί τελικά να εξαφανίσει την μακρά απόσταση που μας χώριζε για τόσους αιώνες.

Είναι εύκολο για πολιτισμικούς συνοδοιπόρους να αναζωπυρώσουν αβίαστα τη φλόγα της εταιρικής σχέσης και να την ωθήσουν προς μια στρατηγική τροχιά που χαρακτηρίζεται από αμοιβαία επωφελείς δείκτες, με την Ινδία και την Ελλάδα να μην αποτελούν εξαίρεση. Αμφότερες έχουν αναπτύξει πολιτιστικούς δεσμούς στη διάρκεια των αιώνων, οι οποίοι έχουν εμπεδωθεί και εμπλουτιστεί σε επίπεδο λαών, χαρακτηριζόμενοι από αμοιβαίο ενδιαφέρον και ευγένεια. Ένας από τους δείκτες μιας καλής και ισχυρής σχέσης είναι οι ανταλλαγές υψηλού επιπέδου. Δεν έχουν λείψει τέτοιες ανταλλαγές, από προεδρικές και υπουργικές επισκέψεις, μέχρι θεσμοθετημένες διαβουλεύσεις. Δύο Ινδοί Πρόεδροι, ο Dr APJ Abul Κalam και ο Ram Nath Kovind, πραγματοποίησαν επίσημες επισκέψεις στην Αθήνα, ενώ έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές σημαντικές υπουργικές επισκέψεις, με πιο πρόσφατη αυτή του Υπουργού Εξωτερικών Dr. S. Jaishankar (2021), έστω και μετά από 18 χρόνια, για να ακολουθήσει μετά από σύντομο διάστημα αντίστοιχη επίσκεψη του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια (Μάρτιος 2022). Επίσης, πραγματοποιήθηκαν πρόσφατα συνεδριάσεις της Μικτής Οικονομικής Επιτροπής και διαβουλεύσεις μεταξύ των Υπουργείων Εξωτερικών για να διευθετηθούν ορισμένα από τα Μνημόνια και Συμφωνίες που θα μπορούσαν να υπογραφούν κατά τη διάρκεια της επίσκεψης. Πολύ συχνά αυτές αποτελούν προπομπό για τις επισκέψεις υψηλού επιπέδου. Ένα από τα βασικά ελλείμματα ήταν η απουσία επίσκεψης Ινδού πρωθυπουργού κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών, όπως και σε πολλές άλλες χώρες, με τελευταία την επίσκεψη της αείμνηστης πρωθυπουργού Indira Gandhi το 1983. Ως εκ τούτου, η επίσημη επίσκεψη του πρωθυπουργού Narendra Modi στην Ελλάδα (25 Αυγούστου) καθ' οδόν από τη Σύνοδο Κορυφής των BRICS στη Νότια Αφρική είναι αξιοσημείωτη, καθώς ολοκληρώνει έναν κρίσιμο κύκλο, παρότι έχουν προηγηθεί συναντήσεις με τον Έλληνα ομόλογό Κυριάκο Μητσοτάκη. Η επίσκεψη αναμένεται να οδηγήσει τη σχέση σε μια πολύ υψηλότερη τροχιά συνεργασίας στον στρατηγικό τομέα. Στις δηλώσεις του κατά την αναχώρησή του ο πρωθυπουργός Μόντι υπογράμμισε ότι «οι δεσμοί μας έχουν ενισχυθεί από τις κοινές αξίες της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και του πλουραλισμού και η συνεργασία σε διάφορους τομείς, όπως το εμπόριο και οι επενδύσεις, η άμυνα και οι πολιτιστικές επαφές μεταξύ των ανθρώπων, έχουν φέρει τις δύο χώρες μας πιο κοντά».

Η Αθήνα στάθηκε στο πλευρό του Νέου Δελχί στις δύσκολες στιγμές του 1998, όταν η Ινδία αντιμετώπισε κυρώσεις από τον δυτικό κόσμο, με τον υπουργό Άμυνας της Ελλάδας να ταξιδεύει στην Ινδία και να υπογράφει Μνημόνιο Συνεργασίας για την Άμυνα. Υποστήριξε επίσης την Ινδία στο ζήτημα του Κασμίρ, ενώ συνεργάζεται μαζί της στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Η Ινδία υποστηρίζει επίσης την ελληνική στάση στο Κυπριακό.

Η Ινδία και η Ελλάδα απολαμβάνουν ένα υψηλό επίπεδο πολιτικής εμπιστοσύνης που οριοθετεί το στρατηγικό περίγραμμα της διμερούς σχέσης, με αμφότερες να συμμερίζονται τις βασικές ανησυχίες της άλλης πλευράς. Η Αθήνα στάθηκε στο πλευρό του Νέου Δελχί στις δύσκολες στιγμές του 1998, όταν η Ινδία αντιμετώπισε κυρώσεις από τον δυτικό κόσμο, με τον υπουργό Άμυνας της Ελλάδας να ταξιδεύει στην Ινδία και να υπογράφει Μνημόνιο Συνεργασίας για την Άμυνα. Υποστήριξε επίσης την Ινδία στο ζήτημα του Κασμίρ, ενώ συνεργάζεται μαζί της στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Η Ινδία υποστηρίζει επίσης την ελληνική στάση στο Κυπριακό. Η Αθήνα υποστηρίζει την ινδική επιδίωξη για μόνιμη έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και υποστήριξε άλλες υποψηφιότητες, ενώ η πιο σημαντική ήταν η υποστήριξη της ένταξης της Ινδίας σε κρίσιμους οργανισμούς ελέγχου των εξαγωγών, όπως η Ομάδα Πυρηνικών Προμηθευτών (NSG), το Καθεστώς Ελέγχου Πυραυλικής Τεχνολογίας (MTCR), η ομάδα Wassenaar και η ομάδα Αυστραλίας, γεγονός που αποτελεί απόδειξη της σύγκλισης σε κρίσιμα ζητήματα. Το διάστημα και η ναυτιλία αποτελούν επίσης τομείς συνεργασίας για τις δύο χώρες. Καθώς εντείνονται οι παγκόσμιες αναταραχές, τόσο η Ινδία όσο και η Ελλάδα εξετάζουν όλο και περισσότερο τις συγκλίσεις στη θαλάσσια ασφάλεια, την άμυνα και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η Ελλάδα είναι μια αναγνωρισμένη ναυτιλιακή δύναμη και είναι επίσης μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Και οι δύο χώρες βρίσκονται σε γεωστρατηγική θέση και προκρίνουν την περιφερειακή και παγκόσμια ασφάλεια. Η Ινδία αποτελεί ιστορικά ένα ναυτικό έθνος και αποτελεί μόνιμη δύναμη στον Ινδικό Ωκεανό, ενώ η Ελλάδα έχει κομβικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο και οι απόψεις και των δύο πλευρών συγκλίνουν ως προς τη διατήρηση και διασφάλιση ελεύθερων, ανοικτών και ασφαλών θαλάσσιων οδών επικοινωνίας (SLOC) για το εμπόριο και τη διαμετακόμιση. Ως εκ τούτου, μπορούν να ολοκληρώσουν το τόξο από τον Ινδικό Ωκεανό έως την Ανατολική Μεσόγειο ως μέρος της παγκόσμιας ασφάλειας και ευημερίας. Τόσο η Ινδία όσο και η Ελλάδα έχουν άριστες στρατηγικές σχέσεις με σημαντικές χώρες της Δυτικής Ασίας, ιδίως με το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου, και της Βόρειας Αφρικής, όπως η Αίγυπτος και η Λιβύη, οι οποίες συμπληρώνουν τον στρατηγικό τους χώρο για αμοιβαίο όφελος. Ο πρωθυπουργός Μόντι βρέθηκε πρόσφατα (Ιούλιος) στο Κάιρο όταν η διμερής σχέση αναβαθμίστηκε σε στρατηγική εταιρική σχέση. Και οι δύο χώρες έχουν επίσης μια σχέση που έχει προκλήσεις με την Τουρκία, ο ηγέτης της οποίας θα συμμετάσχει επίσης στη Σύνοδο Κορυφής της G20 τον επόμενο μήνα. Ωστόσο κάποια στρατηγικά μηνύματα είναι δεδομένα. Η αναβάθμιση των σχέσεων σε επίσημο επίπεδο στρατηγικής εταιρικής σχέσης θα μπορούσε να είναι μια καλή αρχή. Κατά την παρουσίαση του νέου Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Εξωστρέφειας της Ελλάδας, ο Έλληνας πρωθυπουργός έκανε εγκωμιαστική αναφορά στην αναπτυξιακή και οικονομική πολιτική της Ινδίας, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για στενότερη δέσμευση. Τα προγράμματα Make in India και Atmanirbhar Bharat παρουσιάζουν επίσης μεγάλο ενδιαφέρον για τους Έλληνες επενδυτές και η Ινδία συμμετείχε ως «τιμώμενη χώρα» στην 84η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ), τη μεγαλύτερη ετήσια εμπορική έκθεση της Ελλάδας, αλλά και τη μεγαλύτερη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων από τις 7 έως τις 15 Σεπτεμβρίου 2019. Επικεφαλής της υψηλόβαθμης ινδικής επιχειρηματικής αντιπροσωπείας ήταν ο τότε υφυπουργός Εμπορίου Hardeep Singh Puri. Το περίπτερο της «Νέας Ινδίας» εγκαινιάστηκε από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, ο οποίος έκανε σε δημόσιες δηλώσεις ανέφερε ότι η πρόσκληση στην Ινδία να συμμετάσχει ως «τιμώμενη χώρα» δεν ήταν τυχαία, αλλά αντιπροσώπευε τη συνειδητή πολιτική απόφαση της Ελλάδας να σφυρηλατήσει μια ισχυρή οικονομική, εμπορική και επενδυτική εταιρική σχέση με μια οικονομική δύναμη όπως η Ινδία.

Εξετάζονται προτάσεις ακόμη και για τη δημιουργία εταιρικής σχέσης αδελφοποίησης μεταξύ ινδικών και ελληνικών λιμένων. Ένας άλλος σημαντικός τομέας συνεργασίας στον τομέα της ενεργειακής ασφάλειας θα μπορούσε να είναι η στενότερη σύνδεση με το Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (EMGF). Ακόμη και στον οικονομικό τομέα, όπως με τη Γαλλία, το Νέο Δελχί θα μπορούσε να προσφέρει το σύστημα πληρωμών UPI για την προώθηση του εμπορίου και του τουρισμού.

Οι εμπορικές και οικονομικές δυνατότητες της διμερούς συνεργασίας δεν έχουν αξιοποιηθεί πλήρως, παρότι τα τελευταία δύο χρόνια παρατηρείται μια άνοδος. Επί του παρόντος, το εμπόριο κυμαίνεται γύρω στα 2 δισ. δολάρια. Η Ινδία είναι η 5η μεγαλύτερη και ταχύτερα αναπτυσσόμενη μεγάλη οικονομία στον κόσμο, προσπερνώντας πρόσφατα το Ηνωμένο Βασίλειο, και αναμένεται να γίνει η 3η μεγαλύτερη μέχρι το 2030, γεγονός που θα ενισχύσει περαιτέρω το παγκόσμιο αποτύπωμά της. Η ελληνική οικονομία έχει βγει από την κρίση και αναδεικνύεται σε μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες στην ΕΕ. Δεν είναι περίεργο που αρκετές ινδικές εταιρείες αναζητούν ευκαιρίες επένδυσης σε υποδομές στην Ελλάδα και οι Έλληνες μεγαλοεπιχειρηματίες παρακολουθούν με ενδιαφέρον τις ινδικές δραστηριότητες. Η ινδική πολυεθνική GMR και ο κοινοπρακτικός εταίρος της έχουν ήδη κερδίσει το έργο κατασκευής νέου αεροδρομίου στο Καστέλι της Κρήτης ύψους 850 εκατ. ευρώ, αποτελώντας την πρώτη είσοδο ινδικής εταιρείας στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Νέες ευκαιρίες για στρατηγικούς σκοπούς έχουν επίσης εντοπισθεί, με τα λιμάνια στο βορρά και το νότο να αναπτύσσονται ως ενεργειακά κέντρα και για περιφερειακές εμπορικές και μεταφορικές συνδέσεις. Είναι η κατάλληλη στιγμή για εμάς να ενισχύσουμε τις σχέσεις μας με την Ελλάδα σε αυτή τη συγκυρία για αμοιβαίο όφελος. Εξετάζονται προτάσεις ακόμη και για τη δημιουργία εταιρικής σχέσης αδελφοποίησης μεταξύ ινδικών και ελληνικών λιμένων. Ένας άλλος σημαντικός τομέας συνεργασίας στον τομέα της ενεργειακής ασφάλειας θα μπορούσε να είναι η στενότερη σύνδεση με το Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (EMGF). Ακόμη και στον οικονομικό τομέα, όπως με τη Γαλλία, το Νέο Δελχί θα μπορούσε να προσφέρει το σύστημα πληρωμών UPI για την προώθηση του εμπορίου και του τουρισμού. Η αμυντική συνεργασία έχει ενισχυθεί και διευρυνθεί από το 1998 μέσω επισκέψεων υψηλού επιπέδου, συμμετοχής σε στρατιωτικές ασκήσεις, επισκέψεων και ανταλλαγών, ενώ μόλις πρόσφατα διεξήχθησαν αεροπορικές και ναυτικές ασκήσεις. Ο Ινδός Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Στρατού αναμενόταν να επισκεφθεί τον τελευταίο καιρό αλλά συμμετείχε σε τηλεδιάσκεψη προκειμένου να ενημερωθεί για βασικά θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος. Οι αρχηγοί των αεροπορικών δυνάμεων των δύο χωρών έχουν ξεκινήσει αμοιβαίες επισκέψεις καλής θέλησης τους τελευταίους μήνες, και οι δύο χρησιμοποιούν μαχητικά αεροσκάφη Rafale και βρίσκουν επιτακτικούς λόγους να συνεργαστούν στον αμυντικό τομέα. Οι τεχνολογίες μη επανδρωμένων αεροσκαφών και οι πύραυλοι Brahmos της Ινδίας προσφέρουν μεγάλες δυνατότητες για στρατηγική συνεργασία. Ως εκ τούτου, υπάρχει μια ισχυρή συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών. Η δέσμευση μεταξύ ομοτίμων είναι συχνά το κλειδί για μια διαρκή σχέση. Αντιμετωπίσαμε το πρόβλημα της παράνομης μετανάστευσης για αρκετό καιρό και μετά από διάφορα προγράμματα αμνηστίας και νομιμοποίησης της παραμονής τους, οι Ινδοί έχουν αναδειχθεί σε σημαντικό πλεονέκτημα για την ελληνική βιομηχανία και τη γεωργία, με πάνω από 20.000 πολίτες της Ινδίας να φέρονται να ζουν και να εργάζονται στη χώρα. Ωστόσο, για την αντιμετώπιση των ζητημάτων που προέκυψαν, οι δύο πλευρές υπέγραψαν Μνημόνιο Συνεννόησης για τη Μετανάστευση και την Κινητικότητα. Ο πρωθυπουργός Μόντι αναμένεται επίσης να συναντηθεί με την ινδική διασπορά και να αποτίσει φόρο τιμής στους πεσόντες στρατιώτες κατά τη διάρκεια των παγκόσμιων πολέμων.

Διαμορφώνεται μια ολοκληρωμένη σχέση με όλα τα απαραίτητα στοιχεία για τον εμπλουτισμό της εταιρικής σχέσης συνεργασίας.

Έτσι, διαμορφώνεται μια ολοκληρωμένη σχέση με όλα τα απαραίτητα στοιχεία για τον εμπλουτισμό της εταιρικής σχέσης συνεργασίας. Ενώ σε διμερές επίπεδο και οι δύο χώρες έχουν αρκετές πρωτοβουλίες να ακολουθήσουν οι οποίες θα ενισχυθούν και θα επεκταθούν περαιτέρω κατά την επίσκεψη του πρωθυπουργού Μόντι. Ίσως τριμερείς ή τετραμερείς συνεργασίες με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και τη Γαλλία να μπορέσουν να δημιουργήσουν περισσότερες στρατηγικές επιλογές και για τους δύο, αφού είναι στρατηγικοί εταίροι της Ινδίας.