Το Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)
διοργάνωσε την Τετάρτη 16 Δεκεμβρίου 2009, στο Αμφιθέατρο «Γ. Κρανιδιώτης» του Υπουργείου Εξωτερικών, Συζήτηση Στρογγυλής Τράπεζας με θέμα
10 χρόνια από το Ελσίνκι: προοπτικές για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις
Η Συμφωνία του Ελσίνκι αποτέλεσε ορόσημο στην ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Εκμεταλλευόμενη την επιθυμία της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ και την επιθυμία της Ένωσης για διεύρυνση προς ανατολάς, η Ελλάδα κατάφερε να προωθήσει την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ, χωρίς υποχρεωτική πρότερη επίλυση του Κυπριακού προβλήματος, και να συνδέσει τις ελληνοτουρκικές διαφορές με την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας. Από το καλοκαίρι του 1999, ξεκίνησε μια περίοδος σαφούς βελτίωσης των διμερών σχέσεων (μετά την πολύ δύσκολη δεκαετία του 1990). Μετά το Ελσίνκι παρατηρείται μια αλλαγή του κλίματος στις σχέσεις των δύο χωρών, μείωση της έντασης στο Αιγαίο και αξιοσημείωτη βελτίωση των οικονομικών σχέσεων με την αύξηση του διμερούς εμπορίου και των ελληνικών επενδύσεων, κυρίως στον τραπεζικό τομέα. Επίσης σημαντική είναι και η ενεργειακή συνεργασία με την από κοινού κατασκευή αγωγών φυσικού αερίου που εξασφαλίζουν στην Ευρώπη αέριο μη ρωσικής προέλευσης. Τέλος, υπήρξε ευρεία κινητικότητα και στο επίπεδο της κοινωνίας πολιτών, με επαφές και συνεργασία μεταξύ πανεπιστημιακών και φοιτητών, μη-κυβερνητικών οργανώσεων, επαγγελματικών συνδέσμων και άλλων φορέων των δύο χωρών.
Ωστόσο, δεν έχουν λείψει οι μίνι-κρίσεις στο Αιγαίο, η Τουρκία δεν έχει μεταβάλλει τη στάση της σε κανένα από τα ζητήματα που θεωρεί ότι υπάρχουν στις διμερείς σχέσεις, ενώ μάλιστα φαίνεται να σκληραίνει τη στάση της με την αμφισβήτηση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος ορισμένων κατοικημένων νησιών (Αγαθονήσι, Φαρμακονήσι) στο πλαίσιο της θεωρίας των «Γκρίζων Ζωνών».
Στο εσωτερικό της Τουρκίας
Σε ότι αφορά το εσωτερικό της Τουρκίας, η προοπτική ένταξης της στην ΕΕ ισχυροποίησε τις μεταρρυθμιστικές δυνάμεις οι οποίες επιδίωκαν τον εκδημοκρατισμό της. Η δυσκολία μετάβασης σε μια δημοκρατία δυτικού τύπου η οποία προσεγγίζει το κοινοτικό κεκτημένο οφείλεται στο γεγονός ότι υφίστανται πολλά και διαφορετικά κέντρα εξουσίας. Αυτά συχνά λειτουργούν αυτόνομα και τείνουν να απομονώνουν τις μετριοπαθείς φωνές. Όσον αφορά στη «νέα» και εξαιρετικά φιλόδοξη τουρκική εξωτερική πολιτική, δεν θα πρέπει να υποτιμηθούν οι διπλωματικές επιτυχίες της Τουρκίας, αλλά ούτε και να υπερτιμηθούν.
Σήμερα
Οι σημερινές κυβερνήσεις της Γαλλίας και της Γερμανίας αντιτίθενται στην πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Αναζητείται επειγόντως «Σχέδιο Β» που θα συμπληρώσει την τρέχουσα στρατηγική μας για ομαλοποίηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων μέσω του εξευρωπαϊσμού της Τουρκίας και η οποία δεν φαίνεται να αποδίδει καρπούς λόγω της απουσίας ορατού «ευρωπαϊκού οφέλους» για την Άγκυρα.
Προτάσεις για την στάση της Ελλάδας
1) Βελτίωση των διμερών σχέσεων μέσω της ενίσχυσης της οικονομικής και ενεργειακής συνεργασίας
2) Απόκτηση περιφερειακού ρόλου (π.χ. με διπλωματική παρουσία στο Ιρακινό Κουρδιστάν), οικοδόμηση συμμαχιών, και γενικώς συγκέντρωση διπλωματικού κεφαλαίου για μελλοντική αξιοποίηση.
3) Διατήρηση της αποτρεπτικής ικανότητας
4) Διαχείριση σε εθνικό επίπεδο των όποιων ζητημάτων σχετίζονται με τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης.
Στη συζήτηση συμμετείχαν οι
Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης, Επίκουρος Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Bilkent, Αγκυρα; Ερευνητής ΕΛΙΑΜΕΠ
Σταύρος Λυγερός, Δημοσιογράφος, Η Καθημερινή
Θάνος Ντόκος, Γενικός Διευθυντής ΕΛΙΑΜΕΠ
Άγγελος Συρίγος, Επίκουρος Καθηγητής, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Την εκδήλωση συντόνισε ο Καθηγ. Θεόδωρος Κουλουμπής, Ομότιμος Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Αθηνών; Αντιπρόεδρος ΕΛΙΑΜΕΠ