Η κρίση του Covid-19 έφερε την Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμέτωπη με τη βαθύτερη ύφεση που έχει βιώσει στην ιστορία της. Ως απάντηση στην κρίση, οι κυβερνήσεις έλαβαν γενναία δημοσιονομικά μέτρα προκειμένου να μετριάσουν τις συνέπειες της πανδημίας άμεσα. Παρά το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις φαίνεται να κινητοποίησαν τους πόρους τους λαμβάνοντας υπόψιν την κατάσταση των δημοσιονομικών τους, τα συσσωρευμένα ελλείμματα που δημιουργήθηκαν για να καλυφθούν οι αυξημένες ανάγκες οδήγησαν σε αύξηση του δημοσίου χρέους σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.

Προκειμένου να αποτυπώσουμε την επιβάρυνση των δημοσιονομικών των ευρωπαϊκών κρατών, παρουσιάζουμε στοιχεία για το ύψος του χρέους των γενικών κυβερνήσεων ως ποσοστό του ΑΕΠ, όπως παρουσιάζεται στα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα (γ’ τρίμηνο 2020) σε σύγκριση με τα αντίστοιχα δεδομένα πριν από ένα χρόνο, προτού εκδηλωθεί η πανδημία (γ’ τρίμηνο 2019).

Η μέση αύξηση του δημοσίου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ στις 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκτιμάται σε 10,6 ποσοστιαίες μονάδες, δηλαδή από 79,2% του ΑΕΠ το 2019, σε 89,8% του ΑΕΠ το 2020. Όπως φαίνεται από το γράφημα, όλες οι χώρες αύξησαν το χρέος τους ως ποσοστό του ΑΕΠ. Χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία βρίσκονται στην κορυφή της λίστας, γεγονός που οφείλεται ωστόσο, στα υψηλά επίπεδα χρέους που είχαν ήδη πριν από την κρίση.

Γενικότερα, η απόφαση για την αύξηση των δαπανών -και άρα του χρέους- κατά τη διάρκεια της πανδημίας επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες και δεν σχετίζεται απαραίτητα με το επίπεδο χρέους προ κρίσης. Για παράδειγμα, μπορεί να εξαρτάται από το βάθος της ύφεσης, που είναι μεγαλύτερο στις χώρες του Νότου, καθώς μεγάλο μέρος του ΑΕΠ τους αντλείται από κλάδους που επλήγησαν σοβαρά από την κρίση, όπως ο τουρισμός και η εστίαση, γεγονός που τις υποχρεώνει να δαπανήσουν μεγαλύτερα ποσά, παρά το ήδη υψηλό επίπεδο χρέος τους. Αντίθετα, σε χώρες όπως η Γερμανία, η επάρκεια δημοσιονομικού χώρου αλλά και η παράδοση ενός ισχυρού πλέγματος κοινωνικής προστασίας επηρέασαν ενδεχομένως περισσότερο την απόφαση για το επίπεδο των πρόσθετων δαπανών για την αντιμετώπιση της πανδημίας.

Το ερώτημα που θα προκύψει μετά το πέρας της πανδημίας είναι πως θα αποπληρωθούν τα χρέη αυτά. Γενικά υπάρχουν τρεις εναλλακτικοί τρόποι απομείωσης του δημοσίου χρέους. Πρώτον, μέσω της αύξησης των φόρων ή/και μείωσης των δημοσιονομικών δαπανών, δηλαδή μέσω λιτότητας. Δεύτερον, μέσω της αναδιάρθρωσης ή διαγραφής μέρους του δημοσίου χρέους. Τρίτον, μέσω της μετατόπισης της αποπληρωμής του χρέους στο μέλλον, προσδοκώντας σε ταχύτερη απομείωση μέσω υψηλότερων ρυθμών μεγέθυνσης και πληθωρισμού.

Ενδεχομένως, η οδός απομείωσης του χρέους θα περιλαμβάνει ένα συνδυασμό κάποιων ή όλων των παραπάνω επιλογών. Το μείγμα πολιτικής που θα αποφασιστεί θα σηματοδοτήσει και την ταχύτητα της επιστροφής σε ένα καθεστώς ικανοποιητικής και σταθερής μεγέθυνσης.