Οι αυξημένες ανάγκες για υγειονομική περίθαλψη το περασμένο έτος, ώθησαν την πλειονότητα των Ευρωπαϊκών χωρών στην αύξηση των κονδυλίων των προϋπολογισμών τους που κατευθύνονται στην υγεία. Σύμφωνα με στοιχεία του Fiscal Monitor του ΔΝΤ, η έκτακτη αύξηση των δαπανών στην υγεία σημείωσε υψηλή διαφοροποίηση μεταξύ των Ευρωπαϊκών χωρών, καθώς κυμάνθηκε από 0,3% του ΑΕΠ (Δανία) έως 1.2% του ΑΕΠ (Ουγγαρία). Το μερίδιο του προϋπολογισμού που κατευθύνθηκε στην υγεία είναι σημαντικό, αν αναλογιστούμε ότι, σύμφωνα με τα ίδια δεδομένα, η συνολική αύξηση των έκτακτων δημοσιονομικών δαπανών για την πανδημία κυμάνθηκε μεταξύ 2,2% του ΑΕΠ (Ρουμανία) και 8,5% (Αυστρία). Είναι επομένως εύλογο να αναρωτηθούμε τι ώθησε κάποιες χώρες να αυξήσουν τις υγειονομικές δαπάνες περισσότερο από κάποιες άλλες; Τα κράτη που ανέκαθεν αφιέρωναν σημαντικούς πόρους στην υγεία χρηματοδότησαν περισσότερο το σύστημα υγείας, με αφορμή την πανδημία, ή μήπως οι χώρες με χαμηλά κονδύλια για την υγεία προ πανδημίας έσπευσαν να καλύψουν κενά και ελλείψεις;
Προκειμένου να απαντήσουμε στην παραπάνω ερώτηση, αντιπαραθέτουμε τις πρόσθετες δαπάνες για την υγεία που πραγματοποιήθηκαν το περασμένο έτος με αφορμή την πανδημία (κάθετος άξονας) που αντλήσαμε από το Fiscal Monitor του ΔΝΤ,* με δεδομένα που αντανακλούν το μερίδιο του ΑΕΠ που κατευθύνεται στην υγεία (οριζόντιος άξονας) που αντλήσαμε από την Παγκόσμια Τράπεζα. Όπως φαίνεται από το γράφημα, η κόκκινη γραμμή τάσης αναδεικνύει μια αρνητική συσχέτιση μεταξύ των δύο μεταβλητών και το διάγραμμα διασποράς μας επιτρέπει να κατατάξουμε τις Ευρωπαϊκές χώρες σε τρεις ομάδες.
Πρώτον, στην κάτω-δεξιά πλευρά του γραφήματος εμφανίζονται χώρες όπου αφιερώνεται στην υγεία μεγάλο μερίδιο του προϊόντος που παράγουν (Γερμανία, Γαλλία, Σουηδία, Αυστρία, Δανία, Φιλανδία). Οι χώρες αυτές κατανέμονται γεωγραφικά στην Βορειοδυτική Ευρώπη και η αύξηση των δαπανών υγείας που σημείωσαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας ήταν περιορισμένη – πιθανώς επειδή έκριναν πως οι υπάρχοντες πόροι ήταν επαρκείς για να ανταπεξέλθουν στις αυξημένες υγειονομικές ανάγκες.
Δεύτερον, στην άνω-αριστερά πλευρά του διαγράμματος εμφανίζονται χώρες όπου παραδοσιακά αφιερώνεται στην υγεία μικρό μερίδιο του ΑΕΠ, ενώ οι έκτακτες δαπάνες για υγεία κατά το περασμένο έτος ήταν ιδιαίτερα αυξημένες (Ρουμανία, Ουγγαρία, Λιθουανία, Εσθονία). Είναι ενδιαφέρον πως οι χώρες αυτές κατατάσσονται γεωγραφικά στην Βαλτική και την Ανατολική Ευρώπη. Οι χώρες αυτές είναι πιθανόν να έκριναν πως η αύξηση των κονδυλίων για την υγεία στον έκτακτο προϋπολογισμό για την πανδημία ήταν απαραίτητη για να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες που θα προέκυπταν.
Τρίτον, παρουσιάζεται μια ομάδα χωρών που κατατάσσονται έως και το μέσο της κατανομής δαπανών για την υγεία αλλά επέλεξαν να μην αυξήσουν ιδιαίτερα τις έκτακτες δαπάνες τους (Σλοβακία, Κροατία, Ελλάδα, Σλοβενία, Κύπρος, Πολωνία). Οι χώρες αυτές τοποθετούνται κυρίως στη Νοτιο-ανατολική Ευρώπη και είναι δύσκολο να εικάσει κανείς τους λόγους περιορισμένης αύξησης των δαπανών. Ωστόσο, μία πιθανή απάντηση είναι η προτίμηση των κυβερνήσεων να κατευθύνουν τα έκτακτα κονδύλια στην στήριξη της υπόλοιπης οικονομίας που θίγεται από την κρίση, καθώς και ενδεχομένως η μειωμένη ένταση της πανδημίας σε κάποιες από αυτές.
Θα φανεί σε βάθος χρόνου εάν οι έκτακτες δαπάνες στις οποίες προχώρησαν οι χώρες θα αποτελέσουν μόνιμη ενίσχυση των συστημάτων υγείας ή παροδικές καλύψεις των έκτακτων αναγκών που προκάλεσε η πανδημία.
*Σημείωση: Τα δεδομένα για πρόσθετες δαπάνες υγείας του 2020 έχουν ανανεωθεί μέχρι και τον Οκτώβριο του 2020.