Η δημοσίευση «Η άνοδος των ριζοσπαστικών δεξιών και ευρωσκεπτικιστικών πολιτικών δυνάμεων και ο αντίκτυπος στην πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ» αποτελεί προϊόν του έργου think nea – New Narratives of EU Integration, το οποίο χρηματοδοτείται από το Open Society Foundations – Western Balkans.

Το συγκεκριμένο έργο συμβάλλει στον επαναπροσδιορισμό της σχέσης της ΕΕ με τα Δυτικά Βαλκάνια, καθώς και στην ενίσχυση της εικόνας της περιοχής προς την ΕΕ, με στόχο την εξασφάλιση μιας ισχυρής στρατηγικής ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης και μιας πορείας προς την πλήρη ένταξη, με ορίζοντα τη βαθύτερη ολοκλήρωση.

Η έκθεση, την οποία υπογράφει ο Ιωάννης Αλεξανδρής (Ερευνητής, Πρόγραμμα Νοτιοανατολικής Ευρώπης – ΕΛΙΑΜΕΠ), εξετάζει τις πρόσφατες εκλογικές νίκες των ριζοσπαστικών δεξιών κομμάτων και αναλύει πώς αυτά τα κόμματα αναδιαμορφώνουν το πολιτικό τοπίο της ΕΕ, ιδίως όσον αφορά την ατζέντα διεύρυνσης.

Βασικά θέματα που θίγονται περιλαμβάνουν τη δημόσια δυσαρέσκεια για τη μετανάστευση, τις οικονομικές ανισότητες και τις ανησυχίες για την εθνική κυριαρχία, παράγοντες που τροφοδοτούν την αντίθεση στη διεύρυνση της ΕΕ.

Αν και οι θέσεις των ριζοσπαστικών δεξιών κομμάτων ποικίλλουν, η συνολική τους επιρροή εισάγει πολυπλοκότητες στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Η έκθεση παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τους φορείς χάραξης πολιτικής, τους ερευνητές και τους παράγοντες που ασχολούνται με αυτές τις προκλήσεις και διαμορφώνουν την μελλοντική πορεία της ΕΕ.

Σύνοψη

Η συγκεκριμένη έκθεση εξετάζει την αυξανόμενη επιρροή των ριζοσπαστικών δεξιών και ευρωσκεπτικιστικών πολιτικών δυνάμεων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και τις επιπτώσεις τους στην πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ. Καθώς αυτά τα κόμματα συνεχίζουν να κερδίζουν έδαφος στα κράτη-μέλη, αναδιαμορφώνουν το πολιτικό τοπίο και αμφισβητούν τη μακροχρόνια συναίνεση για την ενοποίηση της ΕΕ.

Η ανάλυση αξιολογεί τις πρόσφατες εκλογικές νίκες κομμάτων της ριζοσπαστικής δεξιάς, όπως το Fratelli d’Italia (FdI) της Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία και το Κόμμα Ελευθερίας (PVV) του Χέερτ Βίλντερς στην Ολλανδία. Αυτά τα εκλογικά αποτελέσματα αντικατοπτρίζουν μια ευρύτερη τάση αυξανόμενου δεξιού ευρωσκεπτικισμού, που ενδέχεται να δημιουργήσει σημαντικές προκλήσεις για την ατζέντα διεύρυνσης της ΕΕ. Κύριοι παράγοντες πίσω από αυτή τη σημαντική μετατόπιση του πολιτικού εκκρεμούς προς τα δεξιά είναι η δημόσια δυσαρέσκεια για τη μετανάστευση, οι οικονομικές ανισότητες και η αντιλαμβανόμενη απώλεια εθνικής κυριαρχίας.

Η έκθεση εμβαθύνει στο πώς αυτές οι πολιτικές δυναμικές ενδέχεται να διαμορφώσουν τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων του μπλοκ, ειδικά σε ό,τι αφορά τις υποψήφιες χώρες που επιδιώκουν την ένταξή τους στην ΕΕ. Ο σκεπτικισμός της ριζοσπαστικής δεξιάς σχετικά με τη διεύρυνση εγείρει αμφιβολίες για τη δυνατότητα ένταξης χωρών όπως η Ουκρανία και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, ιδίως υπό το πρίσμα συνεχιζόμενων συγκρούσεων και πολιτικής αστάθειας. Μέσα από μια ολοκληρωμένη εξέταση κομματικών προγραμμάτων, επίσημων δηλώσεων και συνεντεύξεων με ειδικούς, η μελέτη εντοπίζει κύρια μοτίβα και τάσεις στις απόψεις αυτών των κομμάτων για τη διεύρυνση. Παράλληλα, επισημαίνει τις βασικές ανησυχίες που σχετίζονται με τη διεύρυνση, οι οποίες μπορεί να αντηχούν στο κοινό, επηρεάζοντας έτσι τη μελλοντική πορεία της ΕΕ.

Παρόλο που ορισμένα από αυτά τα κόμματα, όπως το VOX στην Ισπανία και οι Σουηδοί Δημοκράτες, δεν έχουν ακόμη διαμορφώσει σαφείς θέσεις για τη διεύρυνση ή δεν έχουν υιοθετήσει ξεκάθαρες θέσεις κατά της διεύρυνσης, το ζήτημα είναι πιθανό να πολιτικοποιηθεί περισσότερο τα επόμενα χρόνια. Αυτό οφείλεται κυρίως στη σύνδεσή του με άλλα ευαίσθητα πολιτικά ζητήματα για αυτά τα κόμματα, όπως η μετανάστευση, η δημοσιονομική πολιτική, η αγροτική πολιτική και η εθνική κυριαρχία, που αποτελούν τη βάση των ατζεντών τους.

Βάσει των ευρημάτων της, η έκθεση καταλήγει ότι τα κόμματα της ριζοσπαστικής δεξιάς μοιράζονται βασικές θεματικές ανησυχίες που διαμορφώνουν τις απόψεις τους για τη διεύρυνση της ΕΕ. Αυτές μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε πέντε βασικούς παράγοντες:

  1. Οικονομικές ανησυχίες: Η αντίθεση στο οικονομικό κόστος που συνδέεται με την ένταξη οικονομικά λιγότερο ανεπτυγμένων κρατών αποτελεί επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Για παράδειγμα, το PVV στην Ολλανδία υποστηρίζει μια «φειδωλή» οικονομική θέση, ισχυριζόμενο ότι η ένταξη λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών θα επιβάρυνε υπέρμετρα τα κράτη-μέλη που συνεισφέρουν καθαρά στον προϋπολογισμό. Παρόμοιες ανησυχίες εκφράζονται από το Rassemblement National (RN) στη Γαλλία, το AfD στη Γερμανία, τους Σουηδούς Δημοκράτες (SD) στη Σουηδία και το FPÖ στην Αυστρία.
  2. Μετανάστευση και ασφάλεια: Η διεύρυνση συνδέεται στενά με τη μετανάστευση και την ελευθερία κίνησης, που αποτελούν κύρια ζητήματα για τα κόμματα της ριζοσπαστικής δεξιάς. Το RN συνδέει συχνά τη διεύρυνση με την αύξηση της παράνομης μετανάστευσης και του οργανωμένου εγκλήματος, ενώ το AfD και το FPÖ εστιάζουν σε αφηγήματα κατά της μετανάστευσης, στοχεύοντας κυρίως μουσουλμανικούς πληθυσμούς.
  3. Εξωτερική πολιτική: Σχέσεις με τη Ρωσία και ανησυχίες για γεωπολιτικές επιπτώσεις επηρεάζουν επίσης τις θέσεις αυτών των κομμάτων. Για παράδειγμα, η μακροχρόνια ανεκτική στάση του AfD απέναντι στη Ρωσία οδηγεί στην αντίθεσή του για την ένταξη της Ουκρανίας και της Μολδαβίας.
  4. Λαϊκή υποστήριξη και εκλογική στρατηγική: Η κοινή γνώμη και οι εγχώριες πολιτικές δυναμικές επηρεάζουν τις θέσεις αυτών των κομμάτων, με παραδείγματα από την Αυστρία και τη Γερμανία, όπου το FPÖ και το AfD κεφαλαιοποιούν τη δημόσια σκεπτικιστική στάση για την διεύρυνση.
  5. Ανησυχίες για τη λειτουργικότητα και κυριαρχία της ΕΕ: Πολλά κόμματα συνδέουν τη διεύρυνση με τη διακυβέρνηση της ΕΕ και φοβούνται ότι η ένταξη νέων μελών θα απαιτούσε θεσμικές μεταρρυθμίσεις που θα υπονόμευαν την εθνική κυριαρχία.

Η ΕΕ καλείται να διαχειριστεί αυτές τις πολυπλοκότητες με προσοχή, εξισορροπώντας τις προκλήσεις που θέτουν τα ριζοσπαστικά δεξιά κόμματα με τους ευρύτερους στόχους της για ενότητα και επέκταση. Η αυξανόμενη επιρροή αυτών των κομμάτων εισάγει νέες δυσκολίες στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Από τη μία πλευρά, ο σκεπτικισμός τους μπορεί να επιβραδύνει ή και να εκτροχιάσει την πολιτική διεύρυνσης, ειδικά όσον αφορά την Ουκρανία και τα Δυτικά Βαλκάνια. Από την άλλη πλευρά, η έμφαση που δίνουν στην κυριαρχία και την εθνική ταυτότητα θέτει ερωτήματα για το μοντέλο ενσωμάτωσης της ΕΕ, ενδεχομένως οδηγώντας σε εναλλακτικά πλαίσια, όπως η «Ευρώπη πολλών ταχυτήτων» ή οι συνδεδεμένες μορφές συμμετοχής.

Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στη στήριξη και την αντίθεση προς τη διεύρυνση μεταξύ των ριζοσπαστικών δεξιών κομμάτων δεν είναι ομοιόμορφες. Για παράδειγμα, το FdI της Ιταλίας έχει υιοθετήσει μια πραγματιστική, υπέρ της διεύρυνσης θέση, δίνοντας έμφαση στα οικονομικά και στρατηγικά οφέλη, ενώ κόμματα όπως το PVV της Ολλανδίας και το FPÖ της Αυστρίας διατηρούν έντονη αντίθεση. Συνεπώς, τα ευρήματα αναδεικνύουν μια πιο περίπλοκη εικόνα, όπου τα ριζοσπαστικά δεξιά κόμματα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως «υποστηρικτικά», όπως το FdI, «αμφίσημα», όπως το VOX, και «αντίθετα», όπως το AfD, όσον αφορά τη στάση τους για τη διεύρυνση της ΕΕ.

Συνολικά, η παρούσα έκθεση αποσκοπεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο για την κατανόηση της διασταύρωσης των ριζοσπαστικών δεξιών πολιτικών δυνάμεων και της πολιτικής διεύρυνσης της ΕΕ, παρέχοντας πολύτιμες πληροφορίες για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής που διαμορφώνουν το μέλλον της ΕΕ τα επόμενα χρόνια.

Μπορείτε να διαβάσετε την έκθεση εδώ.

Το Πρόγραμμα Νοτιοανατολικής Ευρώπης του ΕΛΙΑΜΕΠ είναι μέλος του δικτύου IGNITA, με επικεφαλής το OSF-WB.

 

 

 

 

Μπορείτε να μάθετε περισσότερα για το think nea στην την ιστοσελίδα του ΕΛΙΑΜΕΠ και του OSF-WB.

 

Χρηματοδότης: OSF WB

 

 

 

 

Κατηγορίες: Όλες οι δημοσιεύσεις
Έργα
48322Η άνοδος των ριζοσπαστικών δεξιών και ευρωσκεπτικιστικών πολιτικών δυνάμεων και ο αντίκτυπος στην πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ
think nea – New Narratives of EU integration
Ιωάννης Αρμακόλας
Ana KrstinovskaΑλεξάνδρα ΒουδούρηΓιάννης Αλεξανδρής
Αναλυτές
Η άνοδος των ριζοσπαστικών δεξιών και ευρωσκεπτικιστικών πολιτικών δυνάμεων και ο αντίκτυπος στην πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ
Γιάννης Αλεξανδρής Ερευνητής, Πρόγραμμα Νοτιοανατολικής Ευρώπης, Πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ, Γεωοικονομία, Διεθνές Εμπόριο και Άμεσες ξένες επενδύσεις στη Νοτιοανατολική Ευρώπη
Ιωάννης Αρμακόλας Κύριος Ερευνητής, Επικεφαλής Προγράμματος Νοτιοανατολικής Ευρώπης
Η άνοδος των ριζοσπαστικών δεξιών και ευρωσκεπτικιστικών πολιτικών δυνάμεων και ο αντίκτυπος στην πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ
Ana Krstinovska Ερευνήτρια, Πρόγραμμα Νοτιοανατολικής Ευρώπης, εξωτερική πολιτική, διεθνείς σχέσεις, σύγχρονη Κίνα και σχέσεις ΕΕ-Κίνας-Δυτικών Βαλκανίων
Η άνοδος των ριζοσπαστικών δεξιών και ευρωσκεπτικιστικών πολιτικών δυνάμεων και ο αντίκτυπος στην πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ
Νίκος Μπακιρτζής Βοηθός Ερευνητής, Πρόγραμμα Νοτιοανατολικής Ευρώπης