Europe’s Overlooked Allies: Why the Western Balkans Matter for EU Defence Readiness

Σε επίπεδο ΕΕ, πρόσφατες πρωτοβουλίες όπως η Ευρωπαϊκή Αμυντική Βιομηχανική Στρατηγική (EDIS) του 2024 και η Λευκή Βίβλος για την Ευρωπαϊκή Άμυνα του 2025 στοχεύουν στην ενίσχυση της συλλογικής ετοιμότητας και των βιομηχανικών δυνατοτήτων. Ωστόσο, η δυναμική των περιφερειακών συνεργασιών — ιδιαίτερα με την περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων — δεν έχει αξιοποιηθεί πλήρως, περιορίζοντας την ικανότητα της ΕΕ να ενισχύσει και να αξιοποιήσει περαιτέρω τις αμυντικές δυνατότητες των χωρών αυτών.

Η δυναμική αυτή βασίζεται σε σημαντικές επενδύσεις στις εθνικές αμυντικές δυνατότητες, συμπεριλαμβανομένων αγορών ευρωπαϊκού στρατιωτικού εξοπλισμού, αλλά και στην αναβάθμιση των εγχώριων αμυντικών βιομηχανιών. Επιπλέον, οι περισσότερες χώρες της περιοχής έχουν προσφέρει ουσιαστική στήριξη στην Ουκρανία και συμμετέχουν ενεργά σε αποστολές της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ). Συμβάλλουν επίσης σε στρατηγικούς τομείς, όπως η στρατιωτική κινητικότητα, η κοινή εκπαίδευση και η ιατρική υποστήριξη, αναλαμβάνοντας αυξημένη ευθύνη για την ασφάλεια στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Οι υφιστάμενες δυνατότητες των Δυτικών Βαλκανίων ευθυγραμμίζονται με αρκετές από τις προτεραιότητες της ΕΕ στον τομέα της άμυνας που περιγράφονται στην ατζέντα Readiness 2030, ιδιαίτερα στην παραγωγή πυρομαχικών πυροβολικού, στα συστήματα drone και στις υπηρεσίες logistics. Η ενσωμάτωση των δυνατοτήτων της περιοχής στα πλαίσια της ΕΕ θα ενίσχυε την ευρωπαϊκή ετοιμότητα για συγκρούσεις υψηλής έντασης. Παρά αυτή την προοπτική, οι πολιτικές άμυνας και διεύρυνσης της ΕΕ συχνά λειτουργούν σε «ξεχωριστές σφαίρες». Για την επίτευξη μιας πραγματικής στρατηγικής αυτονομίας, η ΕΕ οφείλει να υιοθετήσει μια πιο συνδυαστική προσέγγιση, αξιοποιώντας τις αμυντικές συνεισφορές των Δυτικών Βαλκανίων ως μοχλό για την επιτάχυνση της ευρωπαϊκής τους ενσωμάτωσης. Προς αυτήν την κατεύθυνση, η πλήρης ευθυγράμμιση με την ΚΕΠΠΑ και οι βελτιώσεις στο κράτος δικαίου είναι εξίσου σημαντικές με τη συμβολή της περιοχής σε υλικό επίπεδο.

Τα Δυτικά Βαλκάνια μεταβαίνουν από ρόλο καταναλωτή ασφαλείας σε ρόλο ενεργού συνεισφέροντα στην ευρωπαϊκή άμυνα. Οι αυξανόμενες επενδύσεις τους, η επιχειρησιακή δέσμευση, οι βιομηχανικές δυνατότητες και η στρατηγική τους θέση τούς καθιστούν απαραίτητους συμμάχους. Καθώς η ΕΕ επιχειρεί να ανταποκριθεί σε ένα ολοένα πιο ασταθές περιβάλλον ασφαλείας, η πλήρης πολιτική, επιχειρησιακή και οικονομική εμπλοκή με την περιοχή προσφέρει μια στρατηγική ευκαιρία για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας, της αυτονομίας και της ετοιμότητας σε όλη την Ευρώπη.

Προτάσεις πολιτικής: 

Θεσμική ενσωμάτωση: Δημιουργία επίσημων διαύλων για τη συμμετοχή των Δυτικών Βαλκανίων σε πρωτοβουλίες της ΕΕ στον τομέα της άμυνας, όπως το EDIP, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, και δράσεις έρευνας και καινοτομίας.

Βιομηχανικές επενδύσεις: Παροχή στοχευμένων ευρωπαϊκών επενδύσεων στις αμυντικές και διττής χρήσης βιομηχανίες της περιοχής για την ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας, τη βελτίωση της ανθεκτικότητας των εφοδιαστικών αλυσίδων και την προώθηση κοινών εγχειρημάτων με εταιρείες της ΕΕ.

Κοινές προμήθειες και εκπαίδευση: Προώθηση σχημάτων κοινών προμηθειών και στρατιωτικής εκπαίδευσης για εξασφάλιση διαλειτουργικότητας και οικονομίας κλίμακας, ενισχύοντας τις μικρότερες αγορές της περιοχής.

Χρηματοδότηση υποδομών: Προτεραιότητα στη χρηματοδότηση υποδομών διπλής χρήσης στην περιοχή για τη στήριξη της στρατιωτικής κινητικότητας και της ανθεκτικότητας των logistics.

Διαφάνεια και διακυβέρνηση: Ενίσχυση των μηχανισμών κράτους δικαίου και κατά της διαφθοράς στον τομέα των αμυντικών προμηθειών, για υπεύθυνη χρήση των αυξανόμενων αμυντικών προϋπολογισμών.

Σύνδεση με τη διεύρυνση: Αξιοποίηση της αμυντικής συνεργασίας ως στρατηγικού κινήτρου για την αναζωογόνηση της διεύρυνσης της ΕΕ και το αντίστροφο – ανάδειξη της συνεισφοράς της περιοχής στην ευρωπαϊκή αμυντική ετοιμότητα ως μέσο προώθησης της ενταξιακής πορείας.

Συμπράξεις με ιδιωτικό τομέα: Ενίσχυση μακροπρόθεσμων συνεργασιών μεταξύ ΜΜΕ του αμυντικού τομέα των Δυτικών Βαλκανίων και ευρωπαϊκών εταιρειών για την ενσωμάτωσή τους στις εφοδιαστικές αλυσίδες και στα οικοσυστήματα καινοτομίας της Ευρώπης.

Μπορείτε να διαβάσετε την έκθεση εδώ.

Για την έκθεση έγινε ειδική αναφορά στην εφημερίδα LaCroix, που μπορείτε να διαβάσετε εδώ (στα γαλλικά).

Το ιταλικό περιοδικό affarinternazionali έκανε επίσης αναφορά στην έκθεση. Δείτε το εδώ. (στα ιταλικά)

Το Πρόγραμμα Νοτιοανατολικής Ευρώπης του ΕΛΙΑΜΕΠ είναι μέλος του δικτύου IGNITA, με επικεφαλής το OSF-WB.