Πάνω από 300 εκατομμύρια άτομα, τόσο πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και υπήκοοι τρίτων χωρών διασχίζουν τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ κάθε χρόνο. Ο Κώδικας Συνόρων του Σένγκεν τονίζει ότι οι πολίτες της ΕΕ και τα άτομα που χαίρουν ελευθερίας της κυκλοφορίας στην Ένωση, όπως μέλη οικογενειών των πολιτών της ΕΕ, πρέπει να υπόκεινται σε ελάχιστους συνοριακούς ελέγχους. Εν αντιθέσει, οι υπήκοοι τρίτων χωρών είναι υποχρεωμένοι να υπόκεινται σε διεξοδικούς ελέγχους οι οποίοι σχετίζονται με τον λόγο της διαμονής τους στην ΕΕ, τα μέσα εξασφάλισης της διαβίωσης τους για όσο χρονικό διάστημα διαμένουν καθώς και την διασταύρωση των στοιχείων τους σε βάσεις δεδομένων.
Τα θεμελιώδη δικαιώματα των υπηκόων τρίτων χωρών, οι οποίοι συλλαμβάνονται ή διασώζονται στη θάλασσα και/ή στα χερσαία σύνορα της ΕΕ, πολλές φορές παραβιάζονται. Το ερευνητικό πρόγραμμα «Μεταχείριση των Υπηκόων Τρίτων Χωρών στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ» επικεντρώνει στην αντιμετώπιση που τυγχάνουν οι υπήκοοι τρίτων χωρών αναφορικά με τα πολιτικά και κοινωνικά τους δικαιώματα. Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος πρόκειται να συλλεχθούν πληροφορίες από μη νόμιμους μετανάστες στα σημεία εισόδου και στα κέντρα υποδοχής των συμμετεχόντων χωρών, από τοπικές αρχές, από αλιείς και θαλάσσιες περιπόλους, συνοριοφύλακες και άλλα σχετιζόμενα άτομα. Με τον εντοπισμό πιθανών ελλείψεων αλλά και καλών πρακτικών στον τρόπο με τον οποίο οι συνοριακοί έλεγχοι διεξάγονται στα κύρια σημεία εισόδου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το πρόγραμμα επιδιώκει να συνδράμει τους επαγγελματίες «της πρώτης γραμμής» και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στην προσπάθεια τους να ενισχύσουν την ποιότητα των συνοριακών ελέγχων στα κύρια σημεία διέλευσης. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα δύο φάσεων, με την Φάση Ι να ξεκινάει το 2011 εστιάζοντας στα θαλάσσια σύνορα της ΕΕ, και την Φάση ΙΙ η οποία αναμένεται να ξεκινήσει στο τέλος του 2011, επικεντρώνοντας στα χερσαία σύνορα της ΕΕ. Εκτός από την παραπάνω πρωτογενή έρευνα, το συγκεκριμένο πρόγραμμα προβλέπει επίσης την επανεξέταση της κατάρτισης που λαμβάνουν οι συνοριοφύλακες επί των Θεμελιωδών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Στόχος αυτής της επιμέρους δράσης είναι να αναδειχτεί η αποτελεσματικότητα, η επάρκεια αλλά και τα πιθανά κενά της παρεχόμενης κατάρτισης.
Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Διάρκεια: Ιανουάριος 2011 – Ιανουάριος 2013
Συντονιστής του Προγράμματος: International Centre for Migration Policy Development (ICMPD)
Εταίροι του Προγράμματος: Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ), Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο (ΕUI), Forum Internazionale ed Europeo di Ricerche sull´Immigrazione (FIERI), Group for research on Ethnic Relations, Migration and Equality (GERME/ULB), Universidad de La Laguna (ULL),
Η Ερευνητική Ομάδα του ΕΛΙΑΜΕΠ σε Θέματα Μετανάστευσης (Καθ. Άννα Τριανταφυλλίδου, Δρ. Θάνος Μαρούκης, Δέσποινα Συρρή, Αγγελική Δημητριάδη, Κλεοπάτρα Γιούσεφ) είναι υπεύθυνη για τον συντονισμό των περιπτωσιολογικών μελετών σχετικά με την αντιμετώπιση των μη νόμιμα εισερχόμενων μεταναστών στα ελληνοτουρκικά θαλάσσια και χερσαία σύνορα καθώς και την Κύπρο.