Ο ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ Γαβριήλ Χαρίτος συνομιλεί με την Γκάλια Λίντενστραους, ανώτερη ερευνήτρια της ισραηλινής δεξαμενής σκέψης INSS για τι μπορεί να σημαίνει για την περιοχή μας η ενδεχόμενη εκλογική νίκη του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, πώς θα διαμορφωθεί το πολιτικό σκηνικό στην Ελλάδα μετά τις εκλογές της 21ης Μαΐου, το ρόλο που παίζει το άλυτο Κυπριακό στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τα χαρακτηριστικά της κυπριακής εξωτερικής πολιτικής όπως φαίνεται να διαμορφώνονται μετά την εκλογή του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη.

Συγκεκριμένα, ο κ. Χαρίτος εξέφρασε την εκτίμηση ότι σε περίπτωση εκλογής Κιλιτσντάρογλου, θα πρέπει να αναμένεται μία αλλαγή φυσιογνωμίας της διακυβέρνησης σε εσωτερικό επίπεδο, ενίσχυση του πλουραλισμού στον δημόσιο λόγο και απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων. Σε περιφερειακό επίπεδο, ωστόσο, ο κ. Χαρίτος εκτιμά ότι θα είναι εξαιρετικά δύσκολο για τον Κιλιτσντάρογλου να παραβεί τις ‘εθνικές κόκκινες γραμμές’ του προκατόχου του, επειδή δεν θα θελήσει να δώσει την εντύπωση στην τουρκική κοινή γνώμη ότι είναι ‘λιγότερο πατριώτης’ από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Άλλωστε, αποτιμώντας τις πρόσφατες δηλώσεις Κιλιτσντάρογλου, δεν διαφαίνονται σημεία υπαναχώρησης των τουρκικών αξιώσεων σε Αιγαίο, Θράκη και Κυπριακό, ούτε υιοθετείται μια λιγότερο επικριτική διάθεση έναντι του Ισραήλ – ενώ παράλληλα δεν μειώνεται η σημασία που δίνει στο Παλαιστινιακό και στην ιερότητα του Τεμένους Αλ-Άκσα.

Όσον αφορά τις επικείμενες βουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα, ο κ. Χαρίτος επεσήμανε τις ομοιότητες του εκλογικού συστήματος που θα εφαρμοσθεί στις 21 Μαΐου, με το αναλογικό σύστημα που ανέκαθεν ισχύει στις βουλευτικές εκλογές στο Ισραήλ. Σχολιάζοντας την ελληνική προεκλογική περίοδο, ο Γαβριήλ Χαρίτος τόνισε ότι, σε αντίθεση με τα μεσαία και μικρά ισραηλινά κόμματα, που δηλώνουν με σαφήνεια με ποιο κόμμα εξουσίας θα συνεργαστούν μετεκλογικά και ποια ακριβώς θα είναι τα ζητήματα που θα προωθήσουν από συγκεκριμένα υπουργεία που θα τους ανατεθούν, στην Ελλάδα παρατηρείται το φαινόμενο όλα τα κόμματα, ανεξαρτήτως δημοσκοπικής απόδοσης, να διαχειρίζονται την προεκλογική τους καμπάνια σαν να ήταν όλα κόμματα εξουσίας. Το φαινόμενο αυτό εξηγείται από την απειρία του ελληνικού πολιτικού περιβάλλοντος να διαχειριστεί με ευελιξία το ενδεχόμενο σχηματισμού πολυκομματικών κυβερνήσεων – σε αντίθεση με το πολιτικό περιβάλλον στο Ισραήλ, όπου οι κυβερνήσεις συνεργασίας αποτελούν τον κανόνα. Ως εκ τούτου, δεν θα πρέπει να προκαλέσει έκπληξη η αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης μετά τις 21 Μαΐου και η χώρα να οδηγηθεί ξανά στις κάλπες τον Ιούλιο.

Όσον αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, η Ελλάδα αντιμετωπίζει μία γειτονική χώρα που δεν είναι συμφιλιωμένη με την γεωγραφία της, γεγονός που εκδηλώνεται από τις αξιώσεις κυριαρχίας που εγείρει στο Αιγαίο. Αντιπαραβάλλοντας την, αμοιβαία επωφελή, πρόσφατη συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης μεταξύ Ισραήλ-Λιβάνου, ο κ. Χαρίτος τόνισε ότι ανάμεσα στο Ισραήλ και στον Λίβανο υπάρχει ένα σύμπλεγμα βραχονησίδων που βρίσκονται ξεκάθαρα στα ανοικτά των ισραηλινών ακτών και στερούνται κατοίκων. Αντιθέτως, στην περίπτωση Ελλάδας-Τουρκίας, τα νησιά του Αιγαίου κατοικούνται και κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει τι συμβαίνει από πάνω από τη θάλασσα, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον του σε όσα πολύ σημαντικά μπορεί να κρύβονται κάτω από τον βυθό της. Κάνοντας μια σύντομη ιστορική αναφορά στο εξαιρετικά καλό κλίμα που ίσχυε στις ελληνοτουρκικές σχέσεις στις αρχές της δεκαετίας του 1950, όταν Αθήνα και Άγκυρα συνεργάζονταν για τον κοινό τους στόχο να εδραιώσουν την παρουσία τους στη Δύση και να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, ο Γαβριήλ Χαρίτος τόνισε ότι σήμερα, με το Κυπριακό να παραμένει άλυτο, η ανάδειξη αμοιβαίων επωφελών συνεργειών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας δεν αποτελεί μία υπόθεση εύκολη.

Ο Γαβριήλ Χαρίτος επεσήμανε ότι διανύουμε μία μεταβατική περίοδο, με την Λευκωσία και την Ιερουσαλήμ να αναμένουν να δουν ποιες θα είναι οι νέες πολιτικές ισορροπίες στην Τουρκία και στην Ελλάδα μετά τις επικείμενες εκλογές. Στο πλαίσιο αυτό, έχουν ενδιαφέρουν οι επισκέψεις του νεοεκλεγέντος Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη, σε χώρες του εξωτερικού. Ειδικότερα, επεσήμανε ο κ. Χαρίτος τη σημασία της επίσκεψης του Κύπριου Προέδρου στη Γαλλία και τις διαρροές που την συνόδευσαν σχετικά με την πιθανότητα μίας περισσότερο ενεργούς παρουσίας της στην Ανατολική Μεσόγειο, που οπωσδήποτε σχετίζεται με την επιχειρηματική δραστηριότητα της Total τόσο στην Κυπριακή όσο και στην Λιβανική ΑΟΖ. Παράλληλα, συνεχίζει ο κ. Χαρίτος, δεν είναι τυχαίο ότι η κυπριακή πλευρά επιθυμεί να ενθαρρύνει την ΕΕ να παίξει σημαντικότερο ρόλο για την επανέναρξη των διακοινοτικών συνομιλιών στην Κύπρο, μιας και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν αποτελεί πια μέλος της ΕΕ. Σχολιάζοντας με ποιον τρόπο αντιλαμβάνεται η Κύπρος τον ρόλο της Ελλάδας ως προς το Κυπριακό, ο Γαβριήλ Χαρίτος εξέφρασε την εκτίμηση ότι η Λευκωσία αναμένει από την Αθήνα να διαχειριστεί τις ελληνοτουρκικές διαφορές και τις εξελίξεις στο Κυπριακό αντιλαμβάνοντας τον εαυτό της ως “εθνικό κέντρο” παρά ως κέντρο λήψεως αποφάσεων σε στενά κρατικά πλαίσια.

Απαντώντας στην ερώτηση εάν υπάρχει κάτι που δεν γίνεται αρκετά αντιληπτό στο Ισραήλ σε ό,τι αφορά τον περιφερειακό ελληνικό και τουρκικό παράγοντα, ο Γαβριήλ Χαρίτος εξέφρασε την άποψη ότι θα ανέμενε από την ισραηλινή πλευρά να λάβει περισσότερο δραστικά μέτρα, προκειμένου να προστατεύσει τους ισραηλινούς επιχειρηματικούς κύκλους από το να εμπλέκονται σε αμφισβητούμενης νομιμότητας επενδύσεις στο έδαφος που βρίσκεται υπό τον έλεγχο της παράνομης διοικητικής οντότητας που συνέστησε η Τουρκία στα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Προκαλεί εντύπωση η έλλειψη ενός ισραηλινού νομικού πλαισίου, ικανού να αποθαρρύνει αποτελεσματικά την διαφυγή ισραηλινού κεφαλαίου, ειδικά τώρα που το Ισραήλ έχει ανάγκη να συγκρατήσει ιδιωτικά κεφάλαια στην εσωτερική αγορά προκειμένου να αντιμετωπισθεί η οικονομική ύφεση που αρχίζει να διαφαίνεται στον ορίζοντα.

Τέλος, σε σχέση με την Τουρκία, ο Γαβριήλ Χαρίτος σχολίασε ότι στο Ισραήλ φαίνεται να επικρατεί η άποψη πως «εάν ο Ερντογάν χάσει την εξουσία, οι τουρκοϊσραηλινές σχέσεις θα αποκατασταθούν πλήρως». Ο κ. Χαρίτος έκρινε λανθασμένη τη συγκεκριμένη τάση, επειδή δείχνει να αγνοεί την νέα πραγματικότητα που ισχύει στην συντριπτική μερίδα της τουρκικής κοινωνίας. Η πολυετής θητεία Ερντογάν κατάφερε να απενοχοποιήσει την τουρκική κοινωνία ως προς την βούλησή της να ταυτίζεται με το οθωμανικό της ιστορικό παρελθόν και τους δεσμούς της με την θρησκεία και την λαϊκή παράδοση. Στο πλαίσιο αυτό, η τουρκική κοινωνία δείχνει να εκλαμβάνει το Σιωνιστικό κίνημα σαν κάτι το «καινούργιο» και «ξένο» ως προς την μετα-οθωμανική Μέση Ανατολή. Αυτό άλλωστε καταδεικνύει και η σχετική ρητορική που εκφράζει ο ανθυποψήφιος του Ερντογάν, και πιθανός μελλοντικός Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου.

Η συζήτηση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της σειράς Podcast του ισραηλινού ινστιτούτου INSS, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τη σύσταση της Τουρκικής Δημοκρατίας και μαγνητοσκοπήθηκε στο τηλεοπτικό στούντιο του INSS στο Τελ Αβίβ στις 7/5/2023.

Ακούστε τη συζήτηση, εδώ, στα εβραϊκά.

Δημοσίευση: 11/05/2023 INSS
Αναλυτές
Το Ισραήλ αναμένει το αποτέλεσμα της κάλπης σε Τουρκία και Ελλάδα – Γαβριήλ Χαρίτος
Γαβριήλ Χαρίτος Ερευνητής, Πρόγραμμα Μεσογείου