Εμβαθύνοντας στη Λευκή Βίβλο για την Ευρωπαϊκή Άμυνα

Η Λευκή Βίβλος για το Μέλλον της Ευρωπαϊκής Άμυνας, η οποία δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2025, αποτελεί μια πρωτοβουλία ορόσημο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διαμόρφωση μιας συνεκτικής στρατηγικής για την ενίσχυση της άμυνας της ΕΕ, εν μέσω αυξανόμενης γεωπολιτικής αστάθειας. Λειτουργώντας ως πλαίσιο για το σχέδιο ReArm Europe, το έγγραφο προτείνει την κατεύθυνση εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ σε αμυντικές επενδύσεις, μέσω αξιοποίησης εθνικών και Ευρωπαϊκών πόρων.

Το Σχέδιο ReArm Europe και η Λευκή Βίβλος σηματοδοτούν την πολιτική δέσμευση της ΕΕ για αμυντικές επενδύσεις και στρατιωτική ετοιμότητα. Ωστόσο, παρά τη ρητορική δυναμική τους, τέσσερα βασικά σημεία χρήζουν επιπλέον προσοχής:

1. Κενά στον συντονισμό:Χωρίς έναν ισχυρό μηχανισμό συντονισμού, οι εθνικοί πόροι ενδέχεται να κατευθυνθούν προς λιγότερο επείγουσες προτεραιότητες ή να εξυπηρετήσουν άλλους – εθνικούς ή/και εσωτερικούς πολιτικούς– στόχους και συμφέροντα. Παράλληλα, η Ένωση πρέπει να επικεντρωθεί στη θέσπιση κοινών προτύπων και στην επιχειρησιακή διαλειτουργικότητα.
2. Η ευαισθησία των χρηματοπιστωτικών αγορών:Παρόλο που η ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης παρέχει δημοσιονομική ευελιξία, παραμένει ασαφές πώς θα αντιδράσουν οι αγορές στην αύξηση του δημόσιου χρέους των κρατών-μελών. Εναλλακτικές χρηματοδοτικές πηγές, όπως είναι τα Defence Eurobonds ή o Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Άμυνας, θα πρέπει να εξετασθούν με προσοχή.
3. Δημιουργική ασάφεια:Η Πρόταση Κανονισμού για το SAFE περιλαμβάνει έννοιες οι οποίες παρουσιάζονται με ασάφεια, επιτρέποντας πολλαπλές ερμηνείες, προς αποφυγή πρόωρου εκτροχιασμού. Ενόψει των διαπραγματεύσεων στο Συμβούλιο, το ζήτημα της συμμετοχής τρίτων χωρών σε κοινοπραξίες προμηθειών χρήζει περαιτέρω αποσαφήνισης.
4. Δημοκρατική νομιμοποίηση και κοινοβουλευτικός έλεγχος: Το άρθρο 122 της ΣΛΕΕ παρακάμπτει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, παρά την έντονη προθυμία του να στηρίξει τις αμυντικές πρωτοβουλίες της Ένωσης. Χωρίς την επαρκή συμμετοχή του Κοινοβουλίου, οι επενδύσεις στην άμυνα διατρέχουν τον κίνδυνο να απολέσουν τη στήριξη της κοινής γνώμης – που είναι απαραίτητη για έναν τομέα πολιτικής που απαιτεί ευρεία κοινωνική συναίνεση.

Όλοι οι παραπάνω προβληματισμοί αντανακλούν ένα βαθύτερο διαρθρωτικό πρόβλημα: την απουσία κοινής αντίληψης απειλών και μιας πραγματικά ενιαίας Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας. Ελλείψει ενός συνεκτικού στρατηγικού οράματος σε επίπεδο ΕΕ, τα κράτη-μέλη θα συνεχίσουν να θέτουν σε δεύτερη μοίρα τα συλλογικά ευρωπαϊκά συμφέροντα και προτεραιότητες.

Το Κείμενο Πολιτικής υπογράφουν οι Σπύρος Μπλαβούκος, Κύριος Ερευνητής, Επικεφαλής Προγράμματος Ευρωπαϊκοί Θεσμοί και Πολιτικές, ΕΛΙΑΜΕΠ, Επικεφαλής Ευρωπαϊκού Προγράμματος ‘Αριάν Κοντέλλη’, Καθηγητής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Πάνος Πολίτης Λάμπρου, Βοηθός Ερευνητής Προγράμματος Ευρωπαϊκοί Θεσμοί και Πολιτικές, ΕΛΙΑΜΕΠ.

Διαβάστε το εδώ σε μορφή pdf (στα Αγγλικά).