Ελλάδα και Τουρκία στον σημερινό κόσμο: Η άποψη των πολιτών – Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης, Παναγιώτα Μανώλη, Ευάγγελος Αρεταίος

Το παρόν Κείμενο Πολιτικής που υπογράφουν οι Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης, Κύριος Ερευνητής, Επικεφαλής Προγράμματος Τουρκίας, ΕΛΙΑΜΕΠ, Αναπληρωτής Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Μπίλκεντ, Παναγιώτα Μανώλη, Ερευνήτρια ΕΛΙΑΜΕΠ, Επίκουρη Καθηγήτρια Πολιτικής Οικονομίας των Διεθνών Σχέσεων, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και Ευάγγελος Αρεταίος, Επιστημονικός Συνεργάτης του Προγράμματος Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ, αναδεικνύει τα σημαντικότερα πορίσματα της τρίτης κοινής δημοσκόπησης στην Ελλάδα και την Τουρκία, η οποία έλαβε χώρα το πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου 2022. Μεταξύ άλλων αποσκοπεί στην αποτύπωση και σύγκριση των παραστάσεων της ελληνικής και τουρκικής κοινής γνώμης όσον αφορά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τον ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών και του ΝΑΤΟ στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, αλλα και την ελληνική και τουρκική ταυτότητα.

Διαβάστε το εδώ σε μορφή pdf.

Εισαγωγή

Τη διάσταση μεταξύ των παραστάσεων της κοινής γνώμης Ελλάδος και Τουρκίας σε σχέση με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία, με την ελληνική κοινή γνώμη να διάκειται φιλικότερα προς την Ρωσία από ότι η τουρκική, την ισορροπία ανάμεσα σε ΗΠΑ και στη Ρωσία που έχει αποκρυσταλλωθεί στην τουρκική κοινή γνώμη και που δεν συνάδει με την αντίληψη ότι η Τουρκία έχει επιλέξει τη Ρωσία, αναδεικνύει μεταξύ άλλων η τρίτη κοινή δημοσκόπηση στην Ελλάδα και την Τουρκία έλαβε χώρα το πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου 2022, πριν την πρόσφατη επιδείνωση στις διμερείς σχέσεις και τις πρωτοφανείς επιθέσεις του προέδρου της Τουρκίας εναντίον του πρωθυπουργού της Ελλάδος. Πρόκειται για την πρώτη δημοσκόπηση που γίνεται μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία ο οποίος αλλάζει ριζικά τα στρατηγικά δεδομένα στην Ευρώπη καθώς και τους συσχετισμούς δυνάμεων ανάμεσα στην Ρωσία και τις ΗΠΑ.

Η δημοσκόπηση υποστηρίχθηκε από την διαΝΕΟσις, σχεδιάσθηκε από το ΕΛΙΑΜΕΠ και το Istanbul Policy Center (IPC) και πραγματοποιήθηκε από τις εταιρείες MRB και KONDA στην Ελλάδα και την Τουρκία αντιστοίχως με την συμμετοχή 1.003 Ελλήνων και 1.786 Τούρκων πολιτών. Αυτή ακολούθησε τα βήματα των δύο πρώτων κοινών δημοσκοπήσεων που έλαβαν χώρα τον Φεβρουάριο και τον Δεκέμβριο του 2021, με τη συμμετοχή 1.022 Ελλήνων και 1.163 Τούρκων πολιτών στην πρώτη και 1.008 Ελλήνων και 2.731 Τούρκων πολιτών στη δεύτερη.

Από τα ευρήματα της δημοσκόπησης προκύπτει επίσης ότι στην ελληνική κοινή γνώμη έχει διαμορφωθεί μια αντίληψη σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα και ο ελληνικός πολιτισμός και αξίες αποτελούν μια εξαίρεση (exceptionalism) εντός του Δυτικού κόσμου, ενώ στην τουρκική κοινή γνώμη διαμορφώνεται η αντίληψη ότι η Τουρκία είναι μοναδική (uniqueness).

Σημαντικά επίσης είναι τα ευρήματα που καταδεικνύουν ότι η ΕΕ και οι δυτικές αξίες και πρότυπα είναι πιο προσφιλή ανάμεσα στα κόμματα της τουρκικής αντιπολίτευσης και λιγότερο προσφιλή ανάμεσα στα κόμματα που στηρίζουν την κυβέρνηση.

ΗΠΑ, Ρωσία, ΝΑΤΟ και εξωτερική πολιτική

Μεταξύ των ευρημάτων, διαπιστώνεται μια διάσταση μεταξύ των παραστάσεων της κοινής γνώμης Ελλάδος και Τουρκίας και της εξωτερικής πολιτικής των δύο χωρών. Ενώ η ελληνική κοινή γνώμη διάκειται φιλικότερα προς την Ρωσία από την τουρκική, η τουρκική εξωτερική πολιτική διατηρεί διαύλους επικοινωνίας με την Ρωσία και αρνείται την συμμετοχή της στις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας. Ενώ 61,1% των Ελλήνων θεωρούν ότι η Ρωσία έχει ισχυρούς πολιτιστικούς και ιστορικούς δεσμούς με την Ελλάδα, μόνον 33,7% θεωρεί ότι η Ρωσία αποτελεί βασικό στρατηγικό εταίρο για την Ελλάδα. Η έρευνα επιβεβαιώνει ότι η σχέση μεταξύ Αθήνας και Μόσχας είναι μια σχέση ταυτότητας που βασίζεται πρωτίστως στη θρησκεία (69,1%), τον πολιτισμό και τις οικογενειακές αξίες (43,5%). Η πεποίθηση ότι οι Έλληνες έχουν περισσότερα κοινά με τους Ρώσους όσον αφορά τη θρησκευτικότητα και τις οικογενειακές αξίες είναι κοινή σε όλο το πολιτικό φάσμα και σε όλες τις ηλικίες αλλά παρουσιάζει υψηλότερα ποσοστά μεταξύ όσων βρίσκονται στα αριστερά του πολιτικού φάσματος.

Αντιθέτως 50,4% των Τούρκων θεωρεί ότι η Ρωσία αποτελεί βασικό στρατηγικό εταίρο για την Τουρκία, μολονότι μόνον 30,5% θεωρεί ότι η Ρωσία έχει ισχυρούς πολιτιστικούς και ιστορικούς δεσμούς με την Τουρκία.

Ενδιαφέρουσα είναι και η δυσπιστία που εκφράζεται προς τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ και ταυτόχρονα η άρνηση να θεωρηθεί η Ρωσία ως απειλή παρά και την εισβολή της στην Ουκρανία.

Η έρευνα αποκαλύπτει ένα πολύ χαμηλό ποσοστό θετικών απόψεων σχετικά με τον ρόλο της ΕΕ στον κόσμο, το οποίο είναι μόνο 36,8%  (στην Τουρκία, το ποσοστό είναι αρκετά χαμηλότερο), και ένα σημαντικό ποσοστό (31,5%) των αρνητικών απόψεων για τον παγκόσμιο ρόλο της ΕΕ (Στην Τουρκία το ποσοστό είναι πολύ υψηλότερο). Οι Έλληνες είναι σχεδόν διχασμένοι για το πώς αντιλαμβάνονται τον ρόλο της ΕΕ στον κόσμο. Ωστόσο, οι Έλληνες έχουν πιο θετική άποψη για το ρόλο της ΕΕ στις παγκόσμιες υποθέσεις (36,8%) σε σχέση με τον ρόλο του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ (τα ποσοστά στην Ελλάδα είναι μάλιστα υψηλότερα από αυτά στην Τουρκία).

58,5% των Ελλήνων και 55,3% των Τούρκων θεωρούν ότι η ΕΕ στηρίζει τη γείτονα εις βάρος της πατρίδος τους.

Τα ποσοστά αυτά μειώνονται κατά τι όταν η ερώτηση αφορά τις ΗΠΑ. 47,4% των Ελλήνων και 50,3% των Τούρκων θεωρούν ότι οι ΗΠΑ στηρίζουν την γείτονα εις βάρος της πατρίδος τους. Τούτο όμως δεν σημαίνει ότι Έλληνες και Τούρκοι ευνοούν την αμερικανική παρουσία στην Ευρώπη. Μόλις 26,2% των Ελλήνων και 17,6% των Τούρκων θεωρούν ότι οι ΗΠΑ είναι ένας φυσικός εταίρος στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και η παρουσία τους στην Ευρώπη συμβάλει στην ειρήνη. Αντιθέτως 51% των Ελλήνων και 47,9% των Τούρκων θεωρούν ότι οι ΗΠΑ δεν πρέπει να εμπλέκονται σε ζητήματα ευρωπαϊκής ασφαλείας, καθώς η εμπλοκή τους μάλλον αυξάνει τις εντάσεις και την ανασφάλεια.

Ενώ η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αναδεικνύει τον ρόλο και την ιστορική αποστολή του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, η ελληνική και τουρκική κοινή γνώμη παραμένουν ασυγκίνητες.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της δημοσκόπησης, καταγράφεται μια σημαντική διστακτικότητα των Τούρκων απέναντι στις ΗΠΑ αλλά και μια μεγάλη διαφοροποίηση των αντιλήψεων που έχουν οι Έλληνες πολίτες για τις ΗΠΑ, με τις οποίες αισθάνονται πιο κοντά σε θέματα ασφάλειας και τρόπου ζωής, και τη Ρωσία, με την οποία αισθάνονται πιο κοντά σε θέματα αξιών και θρησκευτικότητας. Σε αντίθεση με τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αντιληπτή η Ρωσία -όπου οι ίδιες απόψεις μοιράζονται σε όλο το πολιτικό φάσμα-, υπάρχει έντονη ιδεολογική βάση στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι ΗΠΑ. Όσοι απάντησαν ότι η Ελλάδα έχει περισσότερα κοινά με τις ΗΠΑ στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής (55%), της ασφάλειας (44,9%) και του τρόπου ζωής (52,6%) βρίσκονται στα δεξιά του πολιτικού φάσματος. Ένα επιπλέον στοιχείο που επιβεβαιώνει η έρευνα είναι ότι η καχυποψία για τον ρόλο των ΗΠΑ στην Ελλάδα δεν λειτουργεί προς όφελος άλλων δυνάμεων.

Στην ερώτηση σχετικά με ποια χώρα, τις ΗΠΑ ή τη Ρωσία, Έλληνες και Τούρκοι έχουν πιο πολλά κοινά, το 34,4% των Ελλήνων λένε ότι σε θέματα ασφάλειας, η Ελλάδα και οι ΗΠΑ έχουν σχεδόν παρόμοια κοινά ενώ μόνο το 14,2% λέει το ίδιο για την Ρωσία.  Με το 33,9% να βρίσκεται κάπου στην  μέση. Τα ευρήματα αυτά αναδεικνύουν ότι παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει έρθει πολύ κοντά σε θέματα ασφάλειας με τις ΗΠΑ, το ποσοστό των πολιτών που θεωρεί ότι τα συμφέροντα των δυο χωρών σχεδόν ταυτίζονται παραμένει μάλλον σε χαμηλά επίπεδα.

Αντίστοιχα, στην Τουρκία, μόνο το 16,1% των Τούρκων θεωρεί ότι σε θέματα ασφάλειας τα κοινά είναι εντελώς παρόμοια με τις ΗΠΑ ενώ 19,2% θεωρεί ότι έχει κοινά εντελώς παρόμοια με την Ρωσία και  20,6% είναι κάπου στη μέση. Θα πρέπει εδώ να επισημανθεί ότι οι περιρρέουσες διεθνείς συνθήκες και τα προβλήματα, όπως αναμένεται, επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες αντιλαμβάνονται την έννοια της «ασφάλειας». Έτσι, η υγειονομική ασφάλεια κατατάσσεται ως η πιο σημαντική διάσταση ασφάλειας για τους ερωτηθέντες (79,2% των Ελλήνων και 77,1% των Τούρκων), αντανακλώντας τις παρούσες συνθήκες πανδημίας. Η εθνική ασφάλεια κατατάσσεται ως η δεύτερη σημαντικότερη διάσταση ασφάλειας (με ποσοστό 48,3% τόσο μεταξύ των Ελλήνων όσο και των Τούρκων), επιβεβαιώνοντας ότι οι απειλές για την εθνική ασφάλεια αποτελούν ένα διαχρονικό, σταθερό, ζήτημα ανησυχίας. Η ασφάλεια σε θέματα εργασίας κατατάσσεται τρίτη, ενώ εντυπωσιακή στην Τουρκία είναι η κατάταξη της επισιτιστικής ασφάλειας, κάτι που αντικατοπτρίζει και το εύρος της παρούσας οικονομικής κρίσης.

Οι ίδιες και μεγαλύτερες αποκλίσεις καταγράφονται και όσον αφορά το πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, με το 40,5% των Ελλήνων να θεωρεί ότι έχει εντελώς παρόμοια κοινά με τις ΗΠΑ στην εξωτερική πολιτική σε αντίθεση με μόλις το 15% των Τούρκων. Μόνο το 20,5% των Τούρκων θεωρεί ότι έχει εντελώς παρόμοια κοινά με την Ρωσία, σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και το ίδιο λέει το 11,3% των Ελλήνων.

Αντίληψη περί «μοναδικότητας» της Τουρκίας

Από τα ευρήματα αυτά προκύπτει ότι η τουρκική κοινή γνώμη δεν έχει επιλέξει την Ρωσία έναντι των ΗΠΑ σε θέματα ασφαλείας και εξωτερικής πολιτικής και ότι η κυριαρχούσα αντίληψη είναι ότι ναι μεν οι ΗΠΑ δεν είναι βασικός εταίρος χωρίς ωστόσο τη θέση τους να την έχει πάρει η Ρωσία. Τα ευρήματα αυτά καταδεικνύουν ότι ο ευρασιανισμός στην Τουρκία δεν αποτελεί βασική τάση στην τουρκική κοινή γνώμη και αυτό αντανακλάται και στις πολιτικές της τουρκικής κυβέρνησης η οποία δεν έχει επιλέξει ανάμεσα  στις ΗΠΑ και τη Ρωσία αλλά  κινείται ανάμεσα στις δυο αυτές δυνάμεις αφήνοντας πάντα τους διαύλους επικοινωνίας ανοιχτούς.

Μια συντριπτική πλειοψηφία των Τούρκων πολιτών, 80,9%, θεωρούν ότι η Τουρκία πρέπει να έχει μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική και αυτό καταδεικνύει ότι η άποψη αυτή έχει αποκρυσταλλωθεί ανάμεσα στους υποστηρικτές όλων των πολιτικών κομμάτων και ότι αποτελεί ευρύτερη συναίνεση.

Το 62,3% των Ελλήνων πολιτών θεωρεί ότι η Ελλάδα προέχει να έχει ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, σαφώς χαμηλότερο ποσοστό σε σχέση με τους Τούρκους πολίτες αλλά ιδιαίτερα υψηλό λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ελλάδα είναι μέλος όχι μόνο του ΝΑΤΟ, όπως η Τουρκία αλλά και της ΕΕ.

Εντυπωσιακό είναι το ποσοστό των Τούρκων πολιτών που δεν ξέρουν ή/και δεν απαντούν καθώς το 44,1% των Τούρκων δεν απαντά όσον αφορά τα κοινά σε θέματα ασφάλειας και το 44,7% δεν απαντά όσον αφορά τα κοινά σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Αντίθετα, τα αντίστοιχα ποσοστά για τους Έλληνες είναι 17,5% και 18%. Τα υψηλά αυτά ποσοστά στην Τουρκία όσων δεν ξέρουν και/ή δεν απαντούν καταδεικνύουν το χαμηλό ενδιαφέρον των Τούρκων πολιτών σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, σε αντίθεση με τους Έλληνες.

Όσον αφορά την Τουρκία, τα παραπάνω ευρήματα αντανακλούν την ευρύτερη αντίληψη που έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια στην Τουρκία σύμφωνα με την οποία η χώρα είναι «μοναδική» και συνεπώς ότι δεν βρίσκεται σε θέση «αδυναμίας» ώστε να αναγκάζεται να επιλέξει ανάμεσα σε δυο μεγάλες δυνάμεις, καθώς , σύμφωνα με την κυριαρχούσα αυτή αντίληψη, η Τουρκία είναι και αυτή μια μεγάλη δύναμη ή τουλάχιστον μια δύναμη με σημαντική διεθνή παρουσία.

Η αντίληψη αυτή αναδεικνύεται και από τα ευρήματα του πρώτου κύματος της κοινής έρευνας, σύμφωνα με τα οποία το 83,5% % των Τούρκων πολιτών θεωρούν ότι ο πολιτισμός της χώρας τους είναι μεγαλύτερος από τους πολιτισμούς άλλων χωρών ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους Έλληνες πολίτες είναι 49,5%.

Ποιος ευθύνεται για τον πόλεμο στην Ουκρανία;

Μόνον 60% των Ελλήνων ερωτωμένων και 72,2% των Τούρκων θεωρούν ότι η Ρωσία ευθύνεται για τον πόλεμο στην Ουκρανία. 53,3% των Ελλήνων και μόνον 35,3% των Τούρκων θεωρούν ότι η διεύρυνση του ΝΑΤΟ προκαλεί δικαιολογημένη ρωσική επιθετικότητα στην περιοχή του Ευξείνου Πόντου.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία αντιμετωπίζεται κυρίως μέσα από το πρίσμα του γεωπολιτικού ανταγωνισμού και θεωρείται ότι είναι αποτέλεσμα της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ. Μια άποψη που προωθείται από το ρωσικό αφήγημα αλλά υποστηρίζεται εξίσου από δυτικούς αναλυτές.

Υπάρχει επίσης ένα υψηλό ποσοστό ερωτηθέντων (σχεδόν 45%) που θεωρούν στην Ελλάδα ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι «ιμπεριαλιστικός» ενώ η αντίληψη αυτή είναι πιο ισχυρή μεταξύ των ερωτηθέντων στην αριστερά (σχεδόν 55%), ενώ είναι χαμηλότερο στην δεξιά (35,5%).

Υπάρχει μια ισχυρή πολιτική ιδεολογική χροιά ως προς το ποιος ευθύνεται για τον πόλεμο στην Ουκρανία: οι ΗΠΑ θεωρούνται υπεύθυνες για τον πόλεμο στην Ουκρανία από τους ερωτηθέντες που τοποθετούνται στη αριστερά (64,8%), με τη Ρωσία να έρχεται δεύτερη με 57,4%. Αντίθετα, οι πολίτες που τοποθετούνται στο κέντρο και στα δεξιά του πολιτικού φάσματος θεωρούν υπεύθυνη τη Ρωσία (με ποσοστά 65% και 65,6% αντίστοιχα), ενώ οι ΗΠΑ έρχονται δεύτερες (52,9% και 34,4%).

Ελληνική «εξαίρεση»

Το 38,5% των Ελλήνων πολιτών θεωρεί ότι ο τρόπος ζωής τους είναι εντελώς παρόμοιος με τον τρόπο ζωής στις ΗΠΑ, σε αντίθεση με 12% των Τούρκων πολιτών. Ωστόσο, 20,9% των Ελλήνων θεωρεί ότι ο τρόπος ζωής τους είναι εντελώς παρόμοιος με τη Ρωσία και σχεδόν το ίδιο, 19%, λένε οι Τούρκοι πολίτες.

Ωστόσο, ενώ οι Έλληνες πολίτες αισθάνονται πολύ πιο κοντά στις ΗΠΑ όσον αφορά τα θέματα ασφάλειας, εξωτερικής πολιτικής και τρόπου ζωής, μόνο το 16,3% θεωρεί ότι έχει εντελώς παρόμοια κοινά με τις οικογενειακές αξίες στις ΗΠΑ και 43,5% θεωρεί ότι έχει εντελώς παρόμοια κοινά με την Ρωσία. Για τους Τούρκους, τα ποσοστά αυτά είναι αντίστοιχα, 8,7% και 20,8%.

Σημαντικές αποκλίσεις ανάμεσα σε Έλληνες και Τούρκους καταγράφονται και όσον αφορά θέματα πολιτισμού ενώ εντυπωσιακή είναι η απόκλιση όσον αφορά την θρησκευτικότητα, με το 69,1% των Ελλήνων να θεωρεί ότι έχει εντελώς παρόμοια κοινά με την Ρωσία, σε αντίθεση με το 12,2% των Τούρκων, ενώ 8% Ελλήνων και Τούρκων θεωρεί ότι έχει εντελώς παρόμοια κοινά με τις ΗΠΑ.

Μόνο το 59,8% συμμερίζεται την άποψη ότι η Ελλάδα είναι δυτική χώρα. Αυτή είναι μια κοινή άποψη σε όλο το πολιτικό φάσμα. Η τάση αυτή δεν είναι ισχυρή μεταξύ της νέας γενιάς (43,8% στην ηλικιακή ομάδα 17-34 ετών, ενώ σημειώνει 65,4% στην ηλικιακή ομάδα 55-64 ετών).

Αντίστοιχα, το 38,9% πιστεύει ότι τα δυτικά πολιτιστικά πρότυπα απειλούν τον ελληνικό τρόπο ζωής, ποσοστό που είναι υψηλό για μια χώρα που ανήκει σε όλους τους δυτικούς θεσμούς και θεωρείται η γενέτειρα των δυτικών αξιών. Ωστόσο, σε αντίθεση με την παραπάνω ερώτηση, μόνο το 30,3% των ατόμων της ηλικιακής ομάδας 17-34 συμμερίζεται την άποψη ότι τα δυτικά πολιτιστικά πρότυπα αποτελούν απειλή για την Ελλάδα, ποσοστό χαμηλό σε σχέση με την ηλικιακή ομάδα 55-64 (45,3%).

Έτσι, η έρευνα δείχνει ότι οι Έλληνες δεν θεωρούν τους εαυτούς τους δυτικούς (παρόλο που όσον αφορά τον τρόπο ζωής  θεωρούν ότι έχουν τα περισσότερα κοινά με τις ΗΠΑ). Το κράτος δεν θεωρείται επίσης δυτικό. Παρόλα αυτά, το 47,5% θα προτιμούσε να ζει σε μια ευρωπαϊκή χώρα/ΕΕ και άλλο ένα 10,2% στις ΗΠΑ.

Τα παραπάνω ευρήματα αντανακλούν μια ευρύτερη αντίληψη που φαίνεται να κυριαρχεί στην ελληνική κοινωνία, σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα ανήκει μεν στην Δύση θεσμικά και πολιτικά αλλά αποτελεί «εξαίρεση» σε θέματα αξιών και πολιτισμού έναντι των υπολοίπων δυτικών της εταίρων.

Δυτικές  αξίες στην Τουρκία

Μόλις το 29,6% των Τούρκων πολιτών θεωρούν ότι η Τουρκία είναι μια δυτική χώρα αλλά μόνο το 34,3% θεωρεί ότι τα δυτικά πρότυπα της Δύσης απειλούν τον τουρκικό τρόπο ζωής, σε σχέση με 38,9% των Ελλήνων.

Το 47,3% των Τούρκων πολιτών θεωρεί ότι η Τουρκία πρέπει να συμμορφώνεται με τα δυτικά πρότυπα, ποσοστό ιδιαίτερα υψηλό.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της δημοσκόπησης, καταγράφονται σημαντικές αποκλίσεις στα θέματα αυτά ανάμεσα στους υποστηρικτές της κυβέρνησης, ο μεγάλος αριθμός των οποίων  θεωρεί ότι τα δυτικά πρότυπα απειλούν τον τουρκικό τρόπο ζωής, και τους υποστηρικτές της αντιπολίτευσης, όπου ο αριθμός αυτών που θεωρούν το ίδιο είναι πολύ χαμηλότερος.

Η ίδια μεγάλη απόκλιση καταγράφεται και στο ερώτημα κατά πόσο η δημοκρατία στην Τουρκία πρέπει να συμμορφώνεται με τα δυτικά πρότυπα, με έναν πολύ μεγαλύτερο αριθμό υποστηρικτών της αντιπολίτευσης να συμφωνεί σε σχέση με τους υποστηρικτές της κυβέρνησης.

Τα ευρήματα αυτά καταδεικνύουν τη σημασία που έχουν τα δυτικά πρότυπα για την τουρκική αντιπολίτευση και αντανακλούν την ευρύτερη αντίληψη  στους κύκλους της αντιπολίτευσης ότι η Τουρκία θα πρέπει να επανα-προσανατολιστεί προς τη Δύση, όσον αφορά τα πρότυπα δημοκρατίας και τρόπου ζωής. Καθιστώντας έτσι την Δύση και τον αντί-δυτικισμό κυρίαρχα συστατικά της εσωτερικής πολιτικής στην Τουρκία.

Απαισιοδοξία για την οικονομία

Αξιοσημείωτη είναι και η εμπέδωση ενός κλίματος απαισιοδοξίας για την πορεία της οικονομίας και στις δύο χώρες, με την τουρκική κοινή γνώμη να παραμένει σταθερά πιο απαισιόδοξη. Την εκτίμηση ότι η οικονομική κατάσταση θα επιδεινωθεί τους επόμενους δώδεκα μήνες συμμερίζονται 57% των Ελλήνων και 49,9% των Τούρκων τον Φεβρουάριο του 2021, 48,3% των Ελλήνων και 51,7% των Τούρκων τον Δεκέμβριο του 2021 και 60,7% των Ελλήνων και 68,2% των Τούρκων τον Μάιο του 2022. Η απώλεια κάθε ελπίδας για την αναστροφή του κλίματος στην τουρκική οικονομία, που επιτείνεται και με την αύξηση των επιτοκίων στις Ηνωμένες Πολιτείες, εξηγεί εν μέρει και την στροφή της τουρκικής κυβερνήσεως σε μια πλέον εριστική προσέγγιση σειράς ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής.

Συμπεράσματα

Ελλάδα και Τουρκία βρίσκονται εν μέσω σημαντικών εσωτερικών ζυμώσεων, με την Τουρκία να κυριαρχείται από ένα επίσημο αφήγημα «μοναδικότητας» το οποίο αντανακλάται σαφώς στα ευρήματα της δημοσκόπησης. Στην Ελλάδα, οι ζυμώσεις φαίνεται να γίνονται πιο μακριά από την πολιτική, και ίσως και σε αντίθεση με τις πολιτικές αποφάσεις οι οποίες έχουν πλήρως  συντάξει την Ελλάδα με τις ΗΠΑ και την ΕΕ, καθώς η αντίληψη περί ελληνικής «εξαίρεσης» αντανακλάται στα ευρήματα της δημοσκόπησης όσον αφορά τις πολιτισμικές αξίες και την ελληνική ταυτότητα σε σχέση με την Δύση.

Αντίθετα με την κρατούσα αντίληψη ότι ο ευρασιατισμος έχει κυριαρχήσει στην Τουρκία και ότι η χώρα έχει επιλέξει να συνταχθεί με την Ρωσία, τα ευρήματα της δημοσκόπησης αναδεικνύουν ότι η τουρκική κοινή γνώμη δεν παίρνει σαφή θέση ανάμεσα στην Ρωσία και τις ΗΠΑ και αυτό αντανακλάται στην επίσημη πολιτική της Άγκυρας. Για τους Έλληνες, ενώ οι ΗΠΑ είναι σημαντικός παράγοντας για την ασφάλεια και την εξωτερική πολιτική, σε θέματα αξιών και πολιτισμού αισθάνονται πιο κοντά στην Ρωσία ενώ η πλειοψηφία τους θα επιθυμούσε η Ελλάδα να έχει μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική.