Το Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) και η Ένωση Ευρωπαίων Δημοσιογράφων (ΕΕΔ) – Ελληνικό Τμήμα διοργάνωσαν ημερίδα με θέμα ‘Πολιτικές και θεσμικό πλαίσιο για την ελευθερία & ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης’. Η ημερίδα έλαβε χώρα στις 30 Ιουνίου 2011 στο Νέο Αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου Αθηνών και πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος MEDIADEM. Τα θέματα τα οποία συζητήθηκαν σχετίσθηκαν με τις ρυθμιστικές πρακτικές για τα μέσα ενημέρωσης σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες και την επίδρασή τους στην ελευθερία και την ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης.

Την πρώτη θεματική ενότητα, ‘Δομικές ρυθμιστικές παρεμβάσεις: Επίκαιρα θέματα για την ελευθερία και ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης’, άνοιξε η Δρ. Ευαγγελία Ψυχογιοπούλου, Συντονίστρια του προγράμματος MEDIADEM. Η ομιλήτρια παρουσίασε τα νομικά ζητήματα γύρω από την επίγεια ψηφιακή τηλεόραση στην Ελλάδα και επικεντρώθηκε στις δυσκολίες που απορρέουν από το υφιστάμενο πολύπλοκο και γραφειοκρατικό νομικό πλαίσιο. Υπογράμμισε ότι η έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού και συντονισμού από την πολιτεία έχει δημιουργήσει αβεβαιότητα αλλά και ανησυχία ότι οι κανόνες που πρόκειται να θεσπιστούν στο μέλλον ουσιαστικά θα αναγνωρίσουν την κατάσταση μιας ήδη διαμορφωμένης αγοράς. Στη συνέχεια έλαβε το λόγο ο Δρ. Pierre-François Docquir, Ερευνητής στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών (Université Libre de Bruxelles), ο οποίος μίλησε για το νομοθετικό πλαίσιο και τους μηχανισμούς χρηματοδότησης που έχουν στόχο την εξασφάλιση της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης στο Βέλγιο. Η ανάλυσή του επικεντρώθηκε στο κατά πόσο η αποτελεσματικότητα αυτών των μηχανισμών υπονομεύεται από την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης (όπως αυτές ορίζονται στην Οδηγία της ΕΕ για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων) και του διαδικτύου. Στη συνέχεια η Δρ. Rachael Craufurd Smith, Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, αναφέρθηκε στον έλεγχο της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης στη Μεγάλη Βρετανία και την εφαρμογή ενός ‘τεστ’ πολυφωνίας στην περίπτωση της προτεινόμενης αγοράς μετοχών της NewsCorp από τον βρετανικό τηλεοπτικό όμιλο BSkyB.

Η δεύτερη θεματική ενότητα αφιερώθηκε στις ρυθμιστικές παρεμβάσεις επί του περιεχομένου και την ελευθερία και την ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης. Η κα. Birgitta Jónsdóttir, Βουλευτής της Ισλανδικής Βουλής και Πρόεδρος του International Modern Media Institute, μίλησε για την Ισλανδική Πρωτοβουλία Σύγχρονων ΜΜΕ (Icelandic Modern Media Initiative, IMMI), ένα πλέγμα νόμων που πρόσφατα εγκρίθηκε από την Ισλανδική Βουλή με στόχο να μετατρέψει τη χώρα σε παγκόσμιο καταφύγιο για την ερευνητική δημοσιογραφία στην ψηφιακή εποχή. Η κα Jónsdóttir εξήγησε ότι η Πρωτοβουλία βασίζεται σε εκτεταμένη έρευνα των βέλτιστων νομικών πρακτικών για την προώθηση της ελευθερίας της έκφρασης και της πληροφόρησης και τόνισε τη σημασία της υιοθέτηση κανόνων για τη διαφάνεια και την προστασία των δημοσιογραφικών πηγών. Ο κύριος William Horsley, Εκπρόσωπος για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων, ανέλυσε στην εισήγησή του το Wikileaks ως μια νέα μορφή ερευνητικής δημοσιογραφίας σε σχέση με το νομικό πλαίσιο για τα μέσα ενημέρωσης και τη δημοσιογραφική δεοντολογία. Ακολούθησε η Susana de la Sierra, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Καστίλης – La Mancha, η οποία αναφέρθηκε διεξοδικά στις πρόσφατες εξελίξεις σχετικά με τις πρακτικές αυτορρύθμισης των δημοσιογράφων στην Ισπανία, τονίζοντας ότι οι πρακτικές αυτές είναι πολλά υποσχόμενες, αν και ασαφείς ως προς το πεδίο εφαρμογής τους. Η ενότητα έκλεισε με την εισήγηση της Δρ. Dilek Kurban, Διευθύντριας του Προγράμματος Εκδημοκρατισμού του Τουρκικού Ιδρύματος Οικονοµικών και Κοινωνικών Σπουδών, με θέμα τις αλλαγές στις ρυθμίσεις επί του περιεχομένου των μέσων ενημέρωσης στην Τουρκία, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις διατάξεις που περιέχονται στον τουρκικό ποινικό κώδικα.

Η τρίτη θεματική ενότητα με τίτλο ‘Η ελευθερία και ανεξαρτησία των δημόσιων μέσων ενημέρωσης’ άνοιξε με την εισήγηση του Δρ. Henrik Søndergaard, Αναπληρωτή Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, σχετικά με τη διαδικασία ιδιωτικοποίησης του δημόσιου καναλιού TV2 στη Δανία. Ο Δρ. Søndergaard υποστήριξε ότι η ‘διαμάχη’ μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Δανίας σχετικά με τη χρηματοδότηση του TV2 οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ότι η πολιτεία δεν κατάφερε να αντιληφθεί έγκαιρα τη σημασία της εναρμόνισης με τις απαιτήσεις της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις. Έπειτα το λόγο πήρε η Δρ. Alina Mungiu-Pippidi, Καθηγήτρια στη Σχολή Διακυβέρνησης Hertie του Βερολίνου, η οποία αναφέρθηκε στις μορφές πελατειακών σχέσεων μεταξύ κράτους και δημόσιας ραδιοτηλεόρασης στην Ανατολική Ευρώπη. Ακολούθησε η παρουσίαση του Δρ. Sebastian Müller, Ερευνητή στο Πανεπιστήμιο Μπίλεφελντ σχετικά με την αρχή της ανεξαρτησίας της δημόσιας τηλεόρασης από το κράτος στη Γερμανία. Ο Δρ. Müller υποστήριξε ότι σε γενικές γραμμές η αρχή της ανεξαρτησίας είναι σεβαστή, αν και υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης.

Η τελευταία ενότητα επικεντρώθηκε στις πρακτικές των ελληνικών αρχών με αρμοδιότητες στο χώρο των μέσων ενημέρωσης. Ο Δρ. Αλέξανδρος Οικονόμου, Δικηγόρος και Ειδικός Επιστήμονας στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ), ανέλυσε τις αρμοδιότητες του Συμβουλίου, επισημαίνοντας την ανάγκη εκχώρησης κανονιστικών αρμοδιοτήτων ώστε να μπορέσει το Συμβούλιο να συμβάλει ουσιαστικά στη ρύθμιση του κλάδου. Ακολούθησε η εισήγηση του κ. Παντελή Μπορόβα, Προϊστάμενου του Τμήματος Ελέγχου Αγοράς Μέσων Ενημέρωσης της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (ΕΑ), πάνω στις πρακτικές της Επιτροπής σχετικά με την ενίσχυση του πλουραλισμού και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει στην εκτέλεση των καθηκόντων της. Τέλος, ο Δρ. Άγγελος Συρίγος, Επίκουρος Καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Αντιπρόεδρος για τον Τομέα Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ), παρουσίασε τη συμμετοχή της ΕΕΤΤ στη διαδικασία της ψηφιακής μετάβασης.

Τις εισηγήσεις σχολίασαν η Δρ. Ντία Αναγνώστου, Ερευνήτρια Α’ στο ΕΛΙΑΜΕΠ, η κα Σπυριδούλα Καλογήρου, Υπεύθυνη Νομικών Θεμάτων στο Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων (ΙΟΜ) και ο Καθηγητής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Δημήτρης Χαραλάμπης. Στη συζήτηση που ακολούθησε τέθηκαν ερωτήματα και παρουσιάστηκαν προβληματισμοί σχετικά με τις προκλήσεις που προκύπτουν για την ελευθερία και ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης από την σύγκλιση των μέσων ενημέρωσης και επικοινωνίας καθώς και από την αυξανόμενη συγκέντρωση ιδιοκτησίας στον κλάδο.