Brazil 9 TsoukalisΕίχα την τύχη να παρακολουθήσω, για πρώτη φορά, την εκδήλωση της TEDx Academy που έγινε στο Μέγαρο Μουσικής το Σάββατο, 27 Σεπτεμβρίου. Και χάρηκα ειλικρινά τη ζωντάνια που έβγαινε από ένα εντυπωσιακό αριθμό συμμετεχόντων, κυρίως νέων, οι οποίοι είχαν έρθει για να ακούσουν, να μάθουν, να ανταλλάξουν απόψεις ή και να βοηθήσουν εθελοντικά. Εισαγόμενες αμερικανιές, θα σχολίαζε πιθανότατα ο μονίμως κυνικός παρατηρητής. Και αν πρόσθετε, μάλιστα, και μια δόση συνωμοτικής θεωρίας, τότε θα έδενε το γλυκό που σερβίρεται τόσο συχνά στα καφενεία της επικράτειας και τα κοινωνικά δίκτυα. Τα τελευταία αποτελούν, άλλωστε, τη σύγχρονη εκδοχή των δικών μας παραδοσιακών καφενείων. Ποια θα ήταν τότε η δική μου απάντηση; Ας δανειζόμασταν λίγο από τη δημιουργικότητα και τον δυναμισμό της αμερικανικής κοινωνίας, και ας τους χαρίζαμε τα υπόλοιπα, καλά και κακά. Και να παίρναμε επιλεκτικά από τους θεσμούς και το κράτος δικαίου, θα πρόσθετα, ως δεύτερη σκέψη.

Αυτά που άκουσα στην εκδήλωση της TEDx Academy με προβλημάτισαν. Ο πρώτος ομιλητής τόνισε τον ρόλο που παίζουν οι θεσμοί στην επιτυχημένη ή όχι πορεία μιας χώρας. Μίλησε για θεσμούς που ενσωματώνουν την κοινωνία στο σύνολό της και άλλους που λειτουργούν υπέρ των λίγων. Οσοι έχουν ασχοληθεί με την πολιτική, στην πράξη ή ακόμη και στη θεωρία, γνωρίζουν πολύ καλά τη σημασία θεσμών και κανόνων στην εύρυθμη λειτουργία μιας κοινωνίας και ενός κράτους. Αλλοι ομιλητές μάς βοήθησαν να δούμε τις μικρές οάσεις που υπάρχουν γύρω μας, δημιουργήματα ατόμων ή μικρών ομάδων, στο ολοένα και πιο άνυδρο τοπίο της σημερινής Ελλάδας. Τέτοιες οάσεις υπάρχουν πολλές -συνεχώς γεννιούνται καινούριες- στον χώρο της οικονομίας, στις επιστήμες, στις τέχνες, όπως και με τις πολλές νέες μορφές που παίρνει η κοινωνική αλληλεγγύη όσο ο αριθμός αυτών που την έχουν ανάγκη αυξάνεται. Ολα αυτά σε πείσμα μιας μίζερης, ανορθολογικής και φαύλης πραγματικότητας που κυριαρχεί στη σημερινή Ελλάδα, την Ελλάδα που σκοτώνει ή απλώς διώχνει τα καλύτερα παιδιά της.

Εχουμε θεσμούς αδύναμους και με μικρή ιστορία. Αυτό το ξέραμε, αν και πολλοί ήθελαν να πιστεύουν ότι η Ελλάδα είχε πετύχει μια σημαντική ποιοτική αναβάθμιση των δημοκρατικών της θεσμών, αφήνοντας για πάντα πίσω της ένα παρελθόν πολιτικής αστάθειας, δημοκρατικής δυσλειτουργίας και εκτροπών, μαζί με κάμποσες χρεοκοπίες. Η κρίση μάς προσγείωσε όλους απότομα, αναδεικνύοντας τις πολλές αδυναμίες θεσμών και κράτους.

Παρά τις όποιες μεταρρυθμίσεις έγιναν τα τελευταία χρόνια, κυρίως κάτω από την πίεση των ξένων δανειστών, το σύστημα πολιτικής και οικονομικής διακυβέρνησης της χώρας είναι περισσότερο προβληματικό σήμερα απ’ όσο ήταν πριν από την κρίση. Η εξήγηση είναι απλή. Εθνικό σχέδιο για την αλλαγή δεν υπήρξε ποτέ, ούτε ισχυρή πολιτική βούληση από τους κυβερνώντες, αλλά ούτε και η απαραίτητη συναίνεση από την κοινωνία. Συνήθως, όσοι μιλούσαν για μεταρρυθμίσεις είχαν στο μυαλό τους μικρομπαλώματα για ένα ρούχο που όμως δεν μας χωράει καν. Και έτσι οι δομές όχι απλώς δεν άλλαξαν ουσιαστικά, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις χειροτέρεψαν κάτω από το βάρος της κρίσης και της κοινωνικής πίεσης που ασκείται.

Σε κοινωνίες σε κρίση, με αδύναμους θεσμούς, όπως η δική μας τα τελευταία χρόνια, συγκεκριμένα άτομα που κατάφεραν ή τους έμελλε να βρεθούν σε θέσεις εξουσίας μπορούν να κάνουν τη μεγάλη διαφορά, για το καλό ή το κακό. Γιατί τότε τα πράγματα είναι πολύ ρευστά, άρα και τα περιθώρια αλλαγών μεγαλύτερα. Η νεότερη Ελλάδα ευτύχησε να έχει μεγάλους ηγέτες σε κρίσιμες στιγμές της ιστορίας της, ηγέτες που είχαν σωστή αντίληψη του κόσμου γύρω τους και του διακυβεύματος για τη χώρα, καθώς και την ικανότητα να διατυπώσουν συγκεκριμένη πρόταση εξόδου από την κρίση και να συνενώσουν ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας γύρω από αυτήν.

Σήμερα, το πολιτικό προσωπικό της χώρας στο σύνολό του είναι δυστυχώς ό,τι χειρότερο έχουμε δει για δεκαετίες. Οι εξαιρέσεις, βεβαίως, υπάρχουν, αλλά είναι λίγες και περιορίζονται μέσα στο κομματικό πλαίσιο που λειτουργούν. Τώρα, που φαίνεται να πλησιάζει το τέλος (ή κάποιο τέλος) εποχής, ακούγεται ολοένα και περισσότερο η φωνή εκείνων που υπόσχονται τη μεγάλη αλλαγή, συνήθως με τη χαρακτηριστική ασάφεια ή και άγνοια κινδύνου των ανθρώπων που βρίσκονται εκτός εξουσίας. Αλλά επειδή η χώρα είναι μικρή και γνωριζόμαστε αρκετά καλά μεταξύ μας, η όποια ανησυχία, ακόμη και καλοπροαίρετη, μπορεί να υπάρχει για το καινούριο και το διαφορετικό, μετουσιώνεται σε τρόμο όταν συνειδητοποιούμε πόσο χαμηλή είναι η ποιότητα πολλών από εκείνους που κομίζουν (ή προσποιούνται ότι κομίζουν) το καινούριο. Αδύναμοι θεσμοί και χαμηλής ποιότητας πολιτικό προσωπικό σε περίοδο μεγάλης κρίσης συνθέτουν εκρηκτικό μείγμα. Ελπίζω, ειλικρινά, να κάνω λάθος.

Πηγή: Καθημερινή της Κυριακής