Παρακολουθήστε εδώ το πρώτο και το δεύτερο μέρος της εκδήλωσης
Εν μέσω δημοσιονομικής κρίσης, ο τρόπος που αντιδρά μια οικονομία είναι αποφασιστικής σημασίας για την αντιμετώπιση της κρίσης. Το θέμα της αειφόρου διαχείρισης συγκεκριμένων περιοχών και των οικονομικών οφελών που σχετίζονται άμεσα ή εμμέσα με αυτήν αποτελεί ζήτημα κομβικής σημασίας για την αναπτυξιακή προοπτική της χώρας. Tο ΕΛΙΑΜΕΠ διοργάνωσε την τέταρτη «αντιπαράθεση» του με θέμα “Ούτε ένα κυβικό τσιμέντου στο πάρκο (πρώην αεροδρόμιο) του Ελληνικού”. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 14 Μαρτίου και ώρα 19.00 στην αίθουσα του Παλαιού Χρηματιστηρίου Αθηνών (Πεσμαζόγλου 1).
Για να εκφράσουν την άποψή τους σε αυτό το θέμα, παίρνοντας θέση υπέρ ή κατά, προσκλήθηκαν οι εξής τέσσερις ομιλητές: o Καθηγητής Γεράσιμος Αράπης, Διευθυντής Εργαστηρίου Οικολογίας και Προστασίας Περιβάλλοντος, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πρόεδρος Συμβουλίου Φυσικού Περιβάλλοντος – Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού και ο Νίκος Μπελαβίλας, Επίκουρος Καθηγητής, Τομέας Πολεοδομίας & Χωροταξίας, ΕΜΠ που τάχθηκαν υπέρ της πρότασης, και ο Γιάννης Βικέλας, Αρχιτέκτων και ο Στέφανος Μάνος, Πρόεδρος ΔΡΑΣΗ, πρώην Υπουργός, που τάχθηκαν κατά της πρότασης. Τη συζήτηση συντόνισε ο δημοσιογράφος Στέφανος Κασιμάτης. Όλοι οι ομιλητές συμφώνησαν ότι επιτυχής θα είναι εκείνη η διαχείριση του Ελληνικού που θα αποφέρει το μέγιστο όφελος για το κοινό συμφέρον. Βέβαια ο τρόπος που ο καθένας ορίζει το μέγιστο όφελος διαφέρει και εκεί οι θέσεις των ομιλητών διαφοροποιήθηκαν αισθητά.
Ο Γεράσιμος Αράπης ανέφερε με συνοπτικό τρόπο τα δομικά χαρακτηριστικά του χωροταξικού χάρτη της Αθήνας: αποσπασματική ανάπτυξη της πόλης χωρίς ολοκληρωμένο σχεδιασμό και με ελάχιστα τεκμηριωμένο έως επιπόλαιο τρόπο καθορισμού/επανακαθορισμού των συντελεστών δόμησης και των ποσοστών κάλυψης κυρίως στις προβληματικές περιοχές που λείπει το πράσινο. Θύμισε ότι στην Αθήνα αντιστοιχούν 2,55 τ.μ. πρασίνου ανά κάτοικο (δεδομένα 1994), ενώ ο επιθυμητός στόχος είναι 8 τ.μ. ανά κάτοικο. Αυτός ο στόχος είναι στο ίδιο επίπεδο περίπου με της Ρώμης, του Λονδίνου και του Παρισιού (8.50 – 9 τ.μ.). Αντίθετα στο Άμστερνταμ και τη Χάγη, η αναλογία πρασίνου είναι στα 27 τ.μ. ανά κάτοικο , ενώ στην Ουάσινγκτον στα 50 τ.μ.
Επέμεινε ότι δεν έχει γίνει ακόμα κατανοητή η έννοια του μητροπολιτικού πάρκου, η διάταξη δηλαδή ενός χώρου πρασίνου στη συνολική λειτουργία της πόλης (με παράλληλη συνύπαρξη τοπικών-συνοικιακών πάρκων). Ανέφερε ως παραδείγματα, το πάρκο στο Ίλιον το οποίο αντιμετωπίζει προβλήματα με τον τρόπο που αξιοποιήθηκε, αλλά και το πάρκο στο Γουδί, το οποίο ενώ αρχικά είχε τα χαρακτηριστικά ενός μητροπολιτικού πάρκου, από 3.500 στρέμματα έχουν απομείνει μόνο 900 για πράσινο και η υπόλοιπη έκταση χρησιμοποιήθηκε για νοσοκομεία κτλ.
Ειδικότερα σε σχέση με το Ελληνικό, ενώ από τη νομοθεσία προβλέπεται να δημιουργηθεί στο χώρο που ελευθερώθηκε ένα μητροπολιτικό πάρκο, τίποτε δεν έχει υλοποιηθεί από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Κατά τον ίδιο, οι προτάσεις που ακούγονται για τμηματοποίηση του χώρου, όχι μόνο είναι αμφιβόλου δυνατότητος υλοποίησης, αλλά δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις πραγματικές ανάγκες της πόλης. Σημείωσε ότι ακόμα και το τμήμα των Ολυμπιακών εγκαταστάσεων παραμένει κλειστό ή εκτός χρήσης στη μεγάλη κατηγορία των πολιτών. Ο κατακερματισμός με συρματοπλέγματα αντί να βελτιωθεί μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες , χειροτέρευσε.
Ο κ. Αράπης κατέληξε ότι η παρουσία πάρκων βοηθά στην αειφόρο διαχείριση των εδαφών στα δασικά οικοσυστήματα. Ο ρόλος του μητροπολιτικού πάρκου είναι διαφορετικός από αυτόν του συνοικιακού: α) απορροφά/μετριάζει τους δυσμενείς παράγοντες(ηχορρύπανση, καύσωνας κτλ) β) προσφέρει υπηρεσίες οικοσυστήματος (π.χ. καθαρός αέρας, ψυχική ανάταση, διατήρηση βιοποικιλότητας, έλεγχος κλιματικής αλλαγής).
Ο κατακερματισμός των οικοσυστημάτων λειτουργεί αντιστρόφως ανάλογα με την ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών. Το μέγεθος ενός πάρκου πλέον δεν καθορίζεται από την απόσταση που ένας επισκέπτης θα κάνει για να το διανύσει, αλλά από την επιθυμητή λειτουργία του πάρκου καθώς και από τη λιγότερο ή περισσοτέρο κοντινή συνύπαρξη του με άλλα τοπικά πάρκα. Με αυτό τον τρόπο, το μητροπολιτικό πάρκο αρχίζει να αποτιμάται και οικονομικά.
Ο Γιάννης Βικέλας επέμεινε ότι το πάρκο (έκταση) του Ελληνικού αποτελεί έναν θησαυρό για τους εξής λόγους: α) έχει σχεδόν το καλύτερο κλίμα στον κόσμο β) δεν είναι απλώς μια εξαιρετικά μεγάλη έκταση, αλλά εντάσσεται μέσα στο σώμα της πρωτεύουσας γ) εάν υπογειοποιηθεί η παραλιακή λεωφόρος, η έκταση του Ελληνικού γίνεται και παραθαλάσσια. Επίσης, δεν υπάρχει επίγειο συγκοινωνιακό μέσο που να μην εξυπηρετεί την έκταση αυτή, δ) έχει έναν και μόνο ιδιοκτήτη και ε) βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από την Ακρόπολη.
Η επίτευξη του στόχου δημιουργίας ενός τέτοιου πάρκου είναι εφικτή. Η πολεοδομική ευθύνη του συνόλου θα έπρεπε να ανατεθεί στον κορυφαίο στον κόσμο σήμερα αρχιτέκτονα-πολεοδόμο Φόστερ ή σε κάποιον αναλόγου κύρους με αυτόν, ο οποίος θα καθόριζε τη σωστή έκταση του πάρκου και την υπόλοιπη μικρή πόλη που θα έπρεπε να γίνει δίπλα. Τα οικονομικά αποτελέσματα αυτού του εγχειρήματος είναι ανυπολόγιστα. Ο κ. Βικέλας επέμεινε ότι το κράτος μπορεί να έχει και το τέλειο πάρκο και την τέλεια πόλη χωρίς ούτε ένα ευρώ, δεδομένου ότι τα 2/3 του κόστους αυτού του έργου μπορούν να καλυφθούν μέσω αντιπαροχής/μακροχρόνιας μίσθωσης άλλων εκτάσεων ή κτιρίων. Όταν ακουστούν τα φημισμένα ονόματα των αρχιτεκτόνων που θα αναλάβουν το έργο, θα έχει εξαιρετικά αποτελέσματα.
Κατά τον Νίκο Μπελαβίλα, το πραγματικό ερώτημα που τίθεται ουσιαστικά είναι αν η έκταση του αεροδρομίου θα εκποιηθεί ή όχι για να καλύψει μέρος του χρέους. Σύμφωνα με κάποιους οικονομολόγους θα καλύψει ένα ποσοστό που θα αναλογεί στους τόκους 1 ή 2 ετών του ελληνικού χρέους. Υπάρχει το εξής σενάριο: θα κατεδαφίσουμε 239 κτίρια, αλλά θα χτίσουμε 241 κτίρια μέσα στο Ελληνικό. Θα διατηρήσουμε 366.000 τ.μ. και θα αφιερώσουμε 3.810 στρέμματα για καθαρό χώρο πρασίνου μέσα στα οποία θα υπάρχουν και όλες οι απαραίτητες μικρές εγκαταστάσεις που συνοδεύουν το πράσινο. Θα υπάρχουν και 26.000 τ.μ. σε υπάρχοντα κτίρια για να χτίσουν. Το συγκρότημα του πρασίνου θα έχει δόμηση 93.000 τ.μ. Ένα τμήμα το οποίο σήμερα λειτουργεί για χρήση μεταφορών (εγκαταστάσεις τραμ κτλ.) που καλύπτει 21.000 τ.μ. προβλέπεται να παραμείνει, όπως αντίστοιχα και τα κτίρια της πολιτικής αεροπορίας και του FIR Αθηνών. Το πάρκο δεν έχει δυστυχώς έναν μόνο ιδιοκτήτη, έχει έναν ‘’τιτλοφορούμενο’’ ιδιοκτήτη, αλλά λόγω των συμβάσεων έχει χωριστεί σε περισσότερες από 15 τμήματα.
Η επισκεψιμότητα των πάρκων είναι πολύ μεγαλύτερη απ’όση νομίζουμε. Ο Εθνικός Κήπος π.χ. έχει τους ίδιους επισκέπτες με την Ακρόπολη (σχεδόν 2.000-3.000 άτομα καθημερινά). Ο κ. Μπελαβίλας τάχθηκε υπέρ της δημιουργίας πάρκων, όχι μόνο στο Ελληνικό αλλά και σε άλλες περιοχές όπως π.χ. σε Αιγάλεω, Δραπετσώνα, Ελαιώνα, αλλά και στο κέντρο της Αθήνας. Όλα αυτά αποτελούν ένα κλάσμα της έκτασης που καλύπτει το Ελληνικό. Πρότεινε ένα σύστημα μητροπολιτικών πάρκων και ένα «γαλαξία» συνοικιακών πάρκων. Ανέφερε μάλιστα ότι θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά και η δυνατότητα χρήσης της διαδικασίας της ανταλλαγής, π.χ. ένα κομμάτι του Ελληνικού να μεταφερθεί στο κέντρο της Αθήνας ή πολυκατοικίες από την Αθήνα να μεταφερθούν στο Ελληνικό. Υπάρχουν δύο ζητήματα σε αυτό: α) πού θα πάνε τα χρήματα της ανταλλαγής (π.χ. το 19% του πρασίνου καταλήγει σε ιερούς ναούς και μητροπόλεις για εργασίες αποκατάστασης ναών και προαυλίων, το 13% σε σωματεία και ενώσεις για διάφορα δρώμενα ακαθόριστου χαρακτήρα και το 10% παρακρατείται από το Υπουργείο Οικονομικών) και β) το γεγονός ότι το Ελληνικό όντας στην άκρη της πόλης είναι προσβάσιμο από όλες τις περιοχές τις Αττικής και σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα.
Ο Στέφανος Μάνος σημείωσε ότι όταν η Κυβέρνηση Σημίτη το 2001 ανακοίνωσε την κατασκευή ενός κολοσσιαίου πάρκου στο Ελληνικό, τάχθηκε κατά γιατί έκρινε περιττό να γίνει αυτό σε μια περιοχή που αφενός δεν έχει ανάγκη πάρκου λόγω θέσης (δίπλα στη θάλασσα) και αφετέρου έχει από πίσω της τον Υμηττό. Συμφωνεί με τον κ. Βικέλα ότι πρόκειται για μια καταπληκτική έκταση από όλες τις απόψεις, όμως εκεί που βρίσκεται είναι περιττό. Προτείνει να δοθούν 1.500 στρέμματα από τα 5.500 για χώρο πρασίνου, που αποτελεί και πάλι μια τεράστια έκταση, καθότι σε σχέση με τον Εθνικό Κήπο είναι 5-6 φορές μεγαλύτερη, και τα υπόλοιπα 4.000 στρέμματα να αξιοποιηθούν.
Σύμφωνα και με τον κ. Αριστείδη Ρωμανό (αρχιτέκτονα), με τα λεφτά που θα προκύψουν από την πώληση του Ελληνικού μπορούν να αγοραστούν εκτάσεις σε πυκνοκατοικημένες περιοχές της Αθήνας για να φτιάξουμε μικρούς κήπους έκτασης 25-50 στρεμμάτων. Είναι σημαντικό οικογένειες που μένουν σε ακτίνα 200 μέτρων να μπορούν να έχουν ένα χώρο αναψυχής. Τα 4.000 στρέμματα του Ελληνικού αποτιμούνται γύρω στα 10 δισεκατομμύρια. Με αυτά τα χρήματα μπορούν να αγοραστούν 52.000 στρέμματα σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, δηλαδή να φτιαχτούν 80 κήποι των 25 στρεμμάτων. Το αρνητικό σημείο αυτής της πρότασης είναι το εξής : η απαλλοτρίωση ενός κήπου 25 στρεμμάτων σημαίνει ότι θα επηρεαστούν περί τα 500 νοικοκυριά. Συνήθως οι άνθρωποι που μένουν σε τέτοιες περιοχές είναι κατά το ήμισυ ιδιοκτήτες και κατά το άλλο ήμισυ μισθωτές. Η αύξηση της τιμής δε δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα σε αυτούς που είναι ιδιοκτήτες, δημιουργεί όμως τεράστιο σε αυτούς που ενοικιάζουν, γιατί θα πρέπει να μετακομίσουν, ενώ δε θα εισπράξουν εκείνοι την αποζημίωση. Το θετικό σημείο της πρότασης είναι ότι θα μετατοπιστούν 500 άτομα, αλλά θα ωφεληθούν 10.000, αφού τα 25 στρέμματα αυτά είναι μόνο το 5% της έκτασης που θα ωφεληθεί.