Το ερευνητικό πρόγραμμα IRMA εκκινεί από το ευρύτερο θεωρητικό πλαίσιο της μελέτης της παγκοσμιοποίησης, όπου τονίζεται η διάβρωση της κυριαρχίας και ανεξαρτησίας του έθνους-κράτους. Η παγκοσμιοποίηση είναι πολύπλευρο και πολυεπίπεδο φαινόμενο: από οικονομική σκοπιά συνεπάγεται την κατάργηση των εμπορικών περιορισμών και την ανάπτυξη παγκόσμιας εμβέλειας πολυεθνικών εταιρειών. Σε πολιτισμικό επίπεδο, σηματοδοτεί σε μεγάλο βαθμό την εξάπλωση ενός γενικευμένου και απεριόριστου καταναλωτισμού, ενώ παράλληλα ενέχει την επιστροφή σε τοπικές κουλτούρες και τοπικές οικονομίες. Σε κοινωνικό επίπεδο, η παγκοσμιοποίηση δημιουργεί την αίσθηση ότι η πολιτική και η δημοκρατία είναι όλο και λιγότερο σημαντικές μπροστά στις δυνάμεις που κινούν την παγκόσμια αγορά. Ταυτόχρονα, η ρευστότητα της παγκόσμιας οικονομίας δημιουργεί μια κρίση νομιμοποίησης των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, οι οποίες ευαγγέλονται την διάλυση της προστασίας που τα εθνικά κράτη παρείχαν στους πολίτες τους, στο όνομα ενός ασταμάτητου παγκόσμιου μοντέλου οικονομικής μεγέθυνσης (George και Wilding 2002, Holton 2005, Milliot και Tournois 2010).
Η μετανάστευση σήμερα επηρεάζεται βαθιά από τις διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης, καθώς οι τρόποι ζωής, οι καταναλωτικές συνήθειες, η αίσθηση σχετική φτώχειας, οι παραγωγικές δομές και τα πολιτικά συστήματα των αναπτυσσόμενων χωρών διαμορφώνονται από τις συνυφασμένες με αυτήν κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές διαδικασίες. Οι άνθρωποι ενημερώνονται περισσότερο για τις καλύτερες προοπτικές που ενδεχομένως τους περιμένουν στις ανεπτυγμένες χώρες. Η πληροφορία ταξιδεύει γρηγορότερα, η πληροφορική διευκολύνει την επικοινωνία, ενώ τα μέσα μεταφοράς είναι φθηνότερα και ταχύτερα απ’ότι στο πρόσφατο σχετικά παρελθόν. Επιπρόσθετα, η διάβρωση των εθνικών συνόρων έχει διευρύνει το πεδίο δράσης τοπικών ή διεθνικών παραγόντων αναφορικά με τη μη-νόμιμη μετανάστευση: από τοπικά ή διακρατικά δίκτυα παράνομης διακίνησης μεταναστών, ως τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και τους διεθνείς οργανισμούς.
Η παγκοσμιοποίηση υπήρξε το «τσιτάτο» των τελευταίων τριών δεκαετιών, καθώς η διαδεδομένη χρήση του όρου από ένα τεράστιο φάσμα φορέων, τον καθιστά συχνά ασαφή, αόριστο και κενό περιεχομένου. Παράλληλα, η μετανάστευση συζητείται τελευταία αναφορικά με την παγκοσμιοποίηση, αν και ελάχιστη εμπειρική τεκμηρίωση ως σήμερα αποσαφηνίζει επακριβώς τη σχέση μεταξύ τους (King 1995; Castles 2000; Urzua 2000; Tapinos 2000; Stalker 2000; Papastergiadis 2000; Koser 2007; Castles and Miller 2009; Solimano 2010). Είναι λοιπόν αναγκαίο να ξεκινήσουμε επιχειρώντας έναν εννοιολογικό προσδιορισμό της παγκοσμιοποίησης και διερευνώντας τη σχέση της με τη διεθνή μετανάστευση.
Συγγραφείς: Πάνος Χατζηπροκοπίου, Άννα Τριανδαφυλλίδου
Κείμενο εργασίας: H Διακυβέρνηση της Μη Νόμιμης Μετανάστευσης: Κράτη, Μετανάστες και Μεσάζοντες στην Επoχή της Παγκοσμιοποίησης