• Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών δεν κατάφερε να αξιοποιήσει την ευκαιρία που προσέφερε η πανδημία του Covid-19 προκειμένου να αναδείξει ακόμα περισσότερο τον ρόλο του διεθνώς, ενώ δεν είχε ενεργή ανάμιξη ούτε στην πρόσφατη κρίση στο Αφγανιστάν.
  • Η χρόνια απίσχναση του ΟΗΕ δεν αποτελεί ωστόσο αποκλειστικά ευθύνη του ίδιου του οργανισμού. Η καθηλωτική αδράνεια που χαρακτηρίζει πολλές φορές τους διακυβερνητικούς οργανισμούς δεν οφείλεται συνήθως σε έλλειψη ίδιας θεσμικής φιλοδοξίας, αλλά στην αποστέρησή της από τα κράτη-μέλη τους.
  • Η αδυναμία συλλογικής δράσης βρίσκεται επίσης στον πυρήνα της αδυναμίας της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ απέναντι στις σημαντικές πρόσφατες γεωπολιτικές εξελίξεις. Με την ΕΕ να παραμένει στο σκοτάδι σε ό,τι αφορά το Αφγανιστάν κατά τη διάρκεια του Αυγούστου, πληροφορήθηκε τον Σεπτέμβριο με μεγάλη έκπληξη τη σύναψη μιας τριμερούς στρατιωτικής συμφωνίας για την περιοχή Ινδικού-Ειρηνικού (AUKUS) μεταξύ Αυστραλίας, Ηνωμένου Βασιλείου και Ηνωμένων Πολιτειών.
  • Η παγκοσμίως αναδυόμενη ψυχροπολεμική ατμόσφαιρα καθιστά δυσκολότερη την προσπάθεια εμπέδωσης από την πλευρά της ΕΕ του διακηρυγμένου στόχου της περί στρατηγικής αυτονομίας. Εντούτοις, ακριβώς αυτό το περιβάλλον εντεινόμενης πόλωσης μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων δημιουργεί την ανάγκη για μια Ευρώπη με πιο δυναμικό ρόλο στην παγκόσμια σκηνή, ικανή να υπερασπιστεί και να διατηρήσει αποτελεσματικά ένα παγκόσμιο πολυμερές σύστημα βασισμένο σε κανόνες.
  • Η ίδια η ύπαρξη της ΕΕ ως εμπορική και ρυθμιστική (υπερ)δύναμη εξυπηρετείται τα βέλτιστα από ένα λειτουργικό πολυμερές σύστημα βασισμένο σε κανόνες. Από πολλές απόψεις, η ΕΕ αποτελεί σήμερα τον πιο αξιόπιστο και ένθερμο υπερασπιστή της πολυμέρειας.
  • Στην κλιμακούμενη αντιπαλότητα των ΗΠΑ με την Κίνα δεν υπάρχει καμία αμφιβολία σχετικά με την πολιτική αφοσίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρώπη υπήρξε σταθερός πυλώνας της ευρωατλαντικής συμμαχίας ακόμη και όταν η άλλη πλευρά του Ατλαντικού υπό την προεδρία Τραμπ εξέφραζε αμφιβολίες για τη δική της δέσμευση.
  • Ως εμπορική δύναμη και παγκόσμιος ηγέτης στην καταπολέμηση της ακραίας φτώχειας και της κλιματικής αλλαγής, η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρεί ότι είναι προς το στρατηγικό της συμφέρον να διατηρήσει τη συμμετοχή της Κίνας στη συλλογική παροχή παγκόσμιων δημόσιων αγαθών, διασφαλίζοντας τη βιώσιμη ανάπτυξη παγκοσμίως και λειτουργώντας προληπτικά ως προς τα αίτια των μαζικών μεταναστευτικών κυμάτων, τα οποία τείνουν να φτάνουν στις ευρωπαϊκές ακτές.
  • Συνδυάζοντας την πολυμερή ιδεολογική της προσέγγιση με τα ρεαλιστικά οικονομικά και πολιτικά της συμφέροντα, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να αδράξει την ευκαιρία που προσφέρεται και να ενισχύσει τη δική της θέση με διττό στόχο: πρώτον, να αμβλύνει την κλιμακούμενη σινοαμερικανική αντιπαράθεση και, δεύτερον, να δώσει νέα πνοή σε ένα εμφανώς γερασμένο παγκόσμιο πολυμερές σύστημα ενισχύοντας την τρωθείσα δυνατότητά του να παρέχει παγκόσμια δημόσια αγαθά.
  • Η επίτευξη αυτού του στόχου εξαρτάται από δύο προϋποθέσεις: πρώτον, η ΕΕ θα πρέπει να αποφύγει εσωστρεφείς και κοντόφθαλμες αντιδράσεις στο θέμα του Αφγανιστάν και της συμφωνίας AUKUS. Δεύτερον, η ΕΕ θα πρέπει να λάβει πιο τολμηρά μέτρα για να ενισχύσει τη δική της ικανότητα συμβολής στη διεθνή ασφάλεια.
  • Η συγχώνευση των υφιστάμενων δομών και πλαισίων συνεργασίας σε ένα ενιαίο, συνεκτικό και βαρυσήμαντο σύστημα ευρωπαϊκής αμυντικής σύμπραξης παραμένει πρόκληση.
  • Η σινοαμερικανική αντιπαράθεση και η παραπαίουσα πολυμέρεια δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες προκειμένου η ΕΕ να υψώσει τη φωνή της ως παγκόσμιος παράγοντας με έναν πολύ συγκεκριμένο ρόλο: να αποτρέψει μια νέα ψυχροπολεμική κλιμάκωση και να ενισχύσει την παγκόσμια πολυμερή τάξη.

Το κείμενο υπογράφουν οι: Γιώργος Παγουλάτος, Γενικός Διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ και Καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Σπύρος Μπλαβούκος, Κύριος Ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Επικεφαλής Ευρωπαϊκού Προγράμματος Αριάν Κοντέλλη, Αναπληρωτής Καθηγητής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μπορείτε να το διαβάσετε σε μορφή pdf εδώ (στα Αγγλικά).