Filippa IIΗ πρώτη συνάντηση Βαρουφάκη-Ντάισελμπλουμ φέρνει στη δημόσια συζήτηση ένα θέμα που μέχρι τώρα ήταν αντικείμενο ανάλυσης κυρίως των ενασχολούντων με τη θεσμική λειτουργία της ΕΕ στα οικονομικά θέματα. Ευκαιρία, λοιπόν, να δούμε ποιο είναι το πρόβλημα, γιατί υπάρχει πρόβλημα, και ποιες οι συνέπειές του μέχρι σήμερα. Από το 2010 και μετά οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ομόφωνα προχώρησαν στην εγκαθίδρυση μιας σειράς νέων δομών και θεσμών για τη διαχείριση της κρίσης. Ένα νέο αρχιτεκτονικό οικοδόμημα φτιάχτηκε, ιδιαίτερα σύνθετο και δικαίως ακατάληπτο για τους περισσότερους ευρωπαίους πολίτες. Αυτό το οικοδόμημα, το ονομαζόμενο «πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης», λειτουργεί διακυβερνητικά και άρα κείται εκτός της ευρωπαϊκής έννομης τάξης. Αυτό σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις αποφασίζουν, ενώ οι ευρωπαϊκοί θεσμοί ή δεν συμμετέχουν με τρόπο τέτοιο που να υπηρετούν πλήρως τον θεσμικό τους ρόλο (Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, Ευρωπαϊκό Δικαστήριο), ή χρησιμοποιούνται ως εκτελεστικά και ελεγκτικά όργανα στην υπηρεσία των κυβερνήσεων (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα). Το διακυβερνητικό αυτό παζλ συμπληρώνεται με την άμεση εμπλοκή τεχνοκρατών και εμπειρογνωμόνων που στελεχώνουν όλες τις νέες τεχνοδομές (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, ρυθμιστικές αρχές κτλ.).

Στο πλαίσιο αυτό, δύο θεσμικά όργανα κάνουν κουμάντο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (αρχηγοί κρατών-μελών) και το Συμβούλιο (υπουργοί των κυβερνήσεων), των οποίων οι δομές επεκτάθηκαν φυσικά με τη σύσταση του Eurogroup και της Συνόδου κορυφής του ευρώ. Εδώ υπάρχουν δύο προβλήματα. Πρώτον, σε επίπεδο αρχηγών κυβερνήσεων, το σύστημα λειτουργεί με τέτοιο τρόπο, οξύνοντας το ανισοβαρές των σχέσεων μεταξύ των κρατών, αφού οι ισχυρές οικονομίες-πιστωτές και τα κράτη-σύμμαχοί τους ορίζουν την ατζέντα και ασκούν κάθετο έλεγχο στα μικρά κράτη μέλη-οφειλέτες. Δεύτερον, το Eurogroup που συστήθηκε το 2012 είναι ένα άτυπο σώμα διαβούλευσης -και ως τέτοιο αναφέρεται στις ευρωπαϊκές Συνθήκες- όπου οι Υπουργοί οικονομικών των κρατών της ευρωζώνης υποτίθεται ότι πρέπει να συζητούν θέματα σχετικά με τη βελτίωση του συντονισμού των οικονομικών πολιτικών. Αντ’ αυτού, το Eurogroup έχει εξελιχθεί σε έναν οιονεί θεσμό ξεπερνώντας τα όρια αρμοδιότητας που του αναλογούν και αποφασίζει ως σαν να είχε επίσημη εξουσία λήψης αποφάσεων. Θυμίζουμε ότι η ευρωζώνη δεν αποτελεί μια ξεχωριστή νομική οντότητα αλλά μια τομεακή συνεργασία μεταξύ κάποιων κρατών μελών.

Αναρωτιέται κανείς τι σχέση μπορεί να έχει μια Διάσκεψη για το χρέος -για την οποία εδώ και καιρό κάνουν λόγο έγκριτοι οικονομολόγοι διεθνούς κύρους, μεταξύ των οποίων και ο Piketty, πριν ακόμα ο ΣΥΡΙΖΑ υιοθετήσει αυτήν την πρόταση- με το Eurogroup.

Ας δούμε τώρα τι ρόλο έχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η Επιτροπή προσφέρει τις τεχνοδομές της και στηρίζει τις κυβερνήσεις σε ένα πλαίσιο όπου δεν μπορεί να έρθει σε ρήξη, να προωθήσει διαφορετικές προτάσεις πολιτικής αφού δεν μπορεί να ασκήσει το νομοθετικό δικαίωμα που έχει όπως όταν δρα εντός της ευρωπαϊκής έννομης τάξης. Δύναται όμως να κάνει συστάσεις για να πιέσει τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης να σεβαστούν τις διακυβερνητικές αποφάσεις(!). Δείτε για παράδειγμα, ο Juncker σε δήλωση του μετά τις ελληνικές εκλογές και αναφορικά με τις θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ μίλησε ως αντιπρόσωπος των κρατών-μελών λέγοντας «Σεβόμαστε τη λαϊκή ψήφο στην Ελλάδα, αλλά η Ελλάδα πρέπει επίσης να σέβεται τα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ». Eνώ σύμφωνα με τις θεσμοθετημένες ευρωπαϊκές αρχές, απαρχής της ευρωπαϊκής ενοποίησης, η Επιτροπή πρέπει να είναι ο «θεματοφύλακας των Συνθηκών και του κοινού ευρωπαϊκού συμφέροντος».

Μέσα σε αυτό το ανησυχητικά νεφελώδες και πολύ δύσκολα ελέγξιμο εκ των έξω πλαίσιο συντονισμού των οικονομικών πολιτικών είχε φτιαχτεί και η τρόικα. Πρόκειται για μια άτυπη δια-θεσμική ad hoc ομάδα, που στελεχώνεται από τεχνο-υπαλλήλους που προέρχονται από διάφορους διεθνείς οργανισμούς -της Επιτροπής και της ΕΚΤ από την ΕΕ, και από το ΔΝΤ- και λειτουργεί χωρίς καμία νομιμοποίηση παρά μόνο την άτυπη πολιτική στήριξη του ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Λειτουργεί ως ο εκτελεστικός βραχίονας για την εφαρμογή των προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής που κινούνται εκτός ευρωπαϊκού πλαισίου. Πρόκειται για διμερείς δανειακές συμφωνίες μεταξύ της Ελλάδας και κάποιων κρατών μελών της ΕΕ, του διακυβερνητικού μηχανισμού EFSF και του ΔΝΤ – και άρα συμφωνίες εκτός ΕΕ. Αυτές οι συμφωνίες συμπληρώνονται με μνημόνια για δομικές μεταρρυθμίσεις μεταξύ Ελλάδας και Επιτροπής – και άρα συμφωνίες ήπιου δικαίου εκτός ΕΕ. Οι Βρυξέλλες γνωρίζοντας το πρόβλημα δεν παρέλειψαν να επιχειρήσουν να «αποκαταστήσουν» τη σχέση μεταξύ της χρηματοδοτικής βοήθειας και των διατάξεων της Συνθήκης σχετικά με τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών των κρατών μελών, προωθώντας σχετική νομοθετική ρύθμιση για το πώς θα λειτουργήσει η ενισχυμένη εποπτεία των κρατών με προβλήματα χρηματοοικονομικής σταθερότητας (κανονισμός 472/2013). Για τον ρόλο της τρόικας, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε ψήφισμα-καταπέλτη τον περασμένο Μάρτιο, 2014, μιλώντας για παραβίαση της ευρωπαϊκής νομιμότητας, της δημοκρατικής νομιμότητας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Αυτό το σύστημα συνεργασίας έχει οδηγήσει σε μια επικίνδυνη αλλοίωση της λειτουργίας της ΕΕ. Ο νέος ρόλος της Επιτροπής χτυπά την κοινοβουλευτική κυριαρχία των κρατών, το διευθυντήριο των ισχυρών κρατών και των κρατών δορυφόρων τους στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιτάσσει νέες αντιδραστικές διπλωματικές πρακτικές, ο τεχνοκρατικός ιστός διογκώνεται χωρίς να υπόκειται σε κανένα μηχανισμό λογοδοσίας. Ως εκ τούτου, καθησυχαστικές δηλώσεις όπως αυτή του Επιτρόπου Μοσκοβισί ότι θα γίνει εν ευθέτω χρόνο αντικατάσταση της τρόικας από ένα άλλο σώμα δεν λύνουν το πρόβλημα.

Η ακαδημαϊκή κοινότητα μπροστά σε αυτήν τη θεσμική έκρηξη που προκαλεί τους νόμους της πολιτικής και νομικής βαρύτητας της ευρωπαϊκής ενοποίησης έγινε δημιουργική για να εξηγήσει το φαινόμενο μιλώντας για «οιονεί προεδρικό μοντέλο, για νέο-ακραιφνή διακυβερνητισμό, για ημι-ηγεμονικό μοντέλο διακυβέρνησης»… Πρόκειται για ένα απονομιμοποιημένο μοντέλο διακυβέρνησης που στηρίζεται σ΄ ένα σύστημα διορισμού ή κατ΄ επίφαση εκλογής από τις κυβερνήσεις αυτών που ηγούνται όλων των σωμάτων διαχείρισης της κρίσης και που χρειάζεται επειγόντως αναμόρφωση στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών θεμελιακών έννομων αρχών. Η πολιτική κοινότητα σιωπούσε μέχρι που συναντήθηκε ο Jeroen με τον Γιάνη…

Πηγή: protagon.gr