Το Πρόγραμμα Νοτιοανατολικής Ευρώπης του ΕΛΙΑΜΕΠ σε συνεργασία με τη δεξαμενή σκέψης, Estima στη Βόρεια Μακεδονία και στο πλαίσιο του χρηματοδοτούμενου από την Ευρωπαϊκή Ένωση έργου, PAVE διοργάνωσε στις 10 Νοεμβρίου 2022 εκδήλωση στρογγυλής τραπέζης στα Σκόπια, με θέμα “η ενίσχυση της ανθεκτικότητας των κοινοτήτων ενάντια στη ριζοσπαστικοποίηση”.
Στην εκδήλωση μετείχαν εκπρόσωποι από διάφορους κρατικούς θεσμούς τοπικού αλλά και κεντρικού επιπέδου, εκπρόσωποι διεθνών οργανισμών στα Σκόπια, εκπρόσωποι θρησκευτικών και ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, μέλη της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και ειδικοί εμπειρογνώμονες στον τομέα πρόληψης και καταπολέμησης της ριζοσπαστικοποίησης και του βίαιου εξτρεμισμού. Στη διάρκεια της εκδήλωσης παρουσιάστηκαν τα βασικά ευρήματα της έκθεσης (working paper), καθώς και οι προτάσεις πολιτικής (policy brief) που συνέταξε η ερευνητική ομάδα PAVE του ΕΛΙΑΜΕΠ, βάσει της έρευνας πεδίου, που πραγματοποιήθηκε στους δήμους του Τετόβου και του Κουμάνοβου, τον Ιούλιο του 2021.
Η ερευνητική ομάδα του ΕΛΙΑΜΕΠ και συγκεκριμένα, οι Ιωάννης Αρμακόλας, Bledar Feta και Ana Kristinovska παρουσίασε:
- Βασικά ευρήματα και τεκμηριωμένα συμπεράσματα της έρευνας του PAVE στην Βόρεια Μακεδονία σχετικά με τους παράγοντες, που συμβάλλουν στην ευπάθεια και αντίστοιχα, στην ανθεκτικότητα των κοινοτήτων έναντι της ριζοσπαστικοποίησης
- Προτάσεις πολιτικής για κυβερνητικούς θεσμούς, θρησκευτικούς οργανισμούς, την κοινωνία των πολιτών και τη διεθνή κοινότητα για την αντιμετώπιση των «κενών» που εμποδίζουν την αναπτυξη της ανθεκτικότητας της κοινότητας έναντι της ριζοσπαστικοποίησης, στη Βόρεια Μακεδονία
- Συγκεκριμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που συνδέονται με τον διαδικτυακό χώρο και την (απο) ριζοσπαστικοποίηση
- Και συζήτησε με τους συμμετέχοντες τα ευρήματα και τις αντίστοιχες προτάσεις, με στόχο τη βελτίωση της συνεργασίας σε θέματα, που σχετίζονται με την πρόληψη και την καταπολέμηση της ριζοσπαστικοποίησης και του βίαιου εξτρεμισμού
Η εκδήλωση είχε ως κύριο στόχο πρώτον, την ενίσχυση της γνώσης των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής, των τοπικών ηγετών, και της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με το φαινόμενο, δεύτερον, την ανάπτυξη μιας πιο αποτελεσματικής στρατηγικής πρόληψης μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Δυτικών Βαλκανίων. Η εκδήλωση προσέφερε την ευκαιρία για χρήσιμες συνομιλίες μεταξύ όλων των φορέων. Αναδείχθηκαν οι τρόποι με τους οποίους οι κοινότητες μπορούν να προστατευθούν, αλλά και οι μέθοδοι, που μπορούν να χρησιμοποιήσουν παράγοντες εκτός της κοινότητας, περιλαμβανομένων και των διεθνών οργανισμών, ώστε να στηριχθούν οι προσπάθειες της Βόρειας Μακεδονίας σχετικά με την πρόληψη και την καταπολέμηση διαφόρων μορφών ριζοσπαστικοποίησης.
Η εκδήλωση στην Βόρεια Μακεδονία πραγματοποιήθηκε σε τρία μέρη:
Στο πρώτο μέρος, έγινε από την ομάδα σύντομη παρουσίαση του έργου, των βασικών στόχων, των δράσεων, της γενικής δομής των πακέτων εργασίας, στο πλαίσιο του PAVE. Επιπλέον, παρουσιάστηκε η μεθοδολογία καθώς και η ερευνητική προσέγγιση που ακολουθήθηκε στην Βόρεια Μακεδονία, η οποία περιέλαβε συνολικά 29 συνεντεύξεις και 4 συζητήσεις ομάδων εστίασης. Στην συνέχεια, έγινε εκτενής παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας, ενώ αναδείχθηκαν οι πιο σημαντικοί παράγοντες κοινωνικής ευπάθειας και αντίστοιχα, ανθεκτικότητας έναντι του βίαιου εξτρεμισμού. Έγινε εκτενής αναφορά στα διαδικτυακά ή μη αφηγήματα από τις εξτρεμιστικές ομάδες, στο ρόλο των θρησκευτικών ηγετών, της κοινωνίας των πολιτών, των τοπικών αρχών, της διεθνούς κοινότητας στην παρεμπόδιση ή και την αύξηση της τοπικής ανθεκτικότητας έναντι του εξτρεμισμού. Στο τέλος παρουσιάστηκαν συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής προς τους κρατικούς θεσμούς, την κοινωνία των πολιτών και την διεθνή κοινότητα.
Στο δεύτερο μέρος, ο λόγος δόθηκε στους τοπικούς φορείς προκειμένου να σχολιάσουν τα ευρήματα και τις προτάσεις πολιτικής. Ο Εθνικός Συντονιστής για την Καταπολέμηση του Βίαιου Εξτρεμισμού και της Τρομοκρατίας, κ. Zlatko Apostoloski εξέφρασε την ικανοποίησή του για την έρευνα, καθώς εκτίμησε πως τα ευρήματα μιας τέτοιας εμπειρικής έρευνας είναι χρήσιμα τόσο για το έργο της Εθνικής Επιτροπής (NCCVE/CT) όσο και γενικότερα, της κυβέρνησης. Στη συνέχεια, ο ίδιος παρουσίασε το έργο του NCCVE/CT σχετικά με τις βασικές προκλήσεις της έρευνας του PAVE, δηλαδή την κατάσταση στις φυλακές που λειτουργούν ως χώροι εξάπλωσης εξτρεμιστικών ιδεών, τις σχέσεις με τις θρησκευτικές οργανώσεις για την καταπολέμηση του φαινομένου, τις δράσεις που έχουν υλοποιηθεί για την επανένταξη των ξένων μαχητών και των οικογενειών τους. Παρουσίασε τις προκλήσεις στην εκπαίδευση, ενός εκ των πιο σημαντικών τομέων της πρωτοβάθμιας πρόληψης κατά του βίαιου εξτρεμισμού. Τέλος, ο κ Apostoloski έκανε εκτενή αναφορά στην πρόοδο που έχει γίνει σε αυτούς τους τομείς, ενώ παραδέχτηκε ότι υπάρχουν ακόμη μεγάλες προκλήσεις, ειδικά σε τοπικό επίπεδο και στον διαδικτυακό χώρο.
Η διευθυντήρια της μη κυβερνητικής οργάνωσης Nexus Civil Concept κα Afrodita Musliu παρουσίασε τις δράσεις της οργάνωσης σε συνεργασία με άλλες ΜΚΟ και ιδιαίτερα εκείνες, που ενεργοποιούνται στις τοπικές κοινωνίες. Αναφέρθηκε στην βελτίωση των σχέσεων που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια μεταξύ των κρατικών φορέων και της κοινωνίας των πολιτών, τονίζοντας ότι η κοινωνία των πολιτών έχει σημαντική συμμετοχή στη χάραξη πολιτικής και συγκεκριμένα, στην προετοιμασία των εθνικών στρατηγικών και σχεδίων δράσης για την καταπολέμηση της ριζοσπαστικοποίησης. Από τη πλευρά της, η Δρ Lidija Georgieva, Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο των Σκοπίων, τόνισε την ποιότητα της μεθοδολογικής προσέγγισης του PAVE. Αναφέρθηκε κυρίως στην έμφαση που δίνει το έργο PAVE στις κοινότητες ως προστιθέμενη αξία για τον ακαδημαϊκό κόσμο. Σχολίασε τις προτάσεις πολιτικής που παραμένουν επίκαιρες για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και τον ρόλο των θρησκευτικών ηγετών στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των κοινοτήτων έναντι κάθε είδους ριζοσπαστικοποίησης.
Στο τρίτο μέρος, ο λόγος δόθηκε στους άλλους συμμετέχοντες, προκειμένου να σχολιάσουν τα ευρήματα πεδίου και τις προτάσεις πολιτικής. Στη διάρκεια της συζήτησης, ο κ. Safet Neziri από το Υπουργείο Παιδείας της Βόρειας Μακεδονίας αναφέρθηκε σε διάφορες πτυχές που σχετίζονται με την τρέχουσα κατάσταση στον τομέα της εκπαίδευσης, τη νεολαία και γενικότερα, τη κοινωνίας. Αναφέρθηκε εκτενώς στο ρόλο των θρησκευτικών κοινοτήτων. Εξέφρασε την εκτίμηση ότι θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην προσέγγιση των διαφορετικών ρευμάτων της ισλαμικής ιδεολογίας και στον τρόπο με τον οποίον τα τζαμιά, που κηρύττουν αυτές τις ιδεολογίες αλληλεπιδρούν με τους μαθητές και τη νεολαία, εν αγνοία πολλές φορές των γονιών τους. Ο κ. Gjakush Kabashi από το Συμβούλιο της Ευρώπης αναφέρθηκε στην ανάγκη αξιολόγησης των έως τώρα επιτευγμάτων σχετικά με τη καταπολέμηση της ριζοσπαστικοποίησης και ιδιαίτερα στις φυλακές και όσων έχουν απομείνει να γίνουν, καθώς όπως ανέφερε, ορισμένες συστάσεις φαίνεται να επαναλαμβάνονται τα τελευταία χρόνια.
Η κ. Meral Musliu από την ΜΚΟ Pleiades εξέφρασε την επιθυμία να μάθει περισσότερα για την έρευνα του PAVE σχετικά με τις πτυχές του φύλου. Αναρωτήθηκε εάν οι ευρωπαϊκές τάσεις στο θέμα αυτό παρατηρούνται και στη Βόρεια Μακεδονία. Από τη πλευρά του, ο κ. Mr. Hadji-Janev επεσήμανε το πρόβλημα της διαδικτυακής ριζοσπαστικοποίησης τονίζοντας ότι πρέπει να δοθεί περισσότερη έμφαση στον «σκοτεινό» κομμάτι του διαδικτύου και στους εναλλακτικούς τρόπους, που χρησιμοποιούνται ώστε να δελεάσουν παιδιά, ιδίως μέσω πλατφορμών παιχνιδιών και δωματίων επικοινωνίας. Στο τέλος της εκδήλωσης, ο Bledar Feta απάντησε στα σχόλια και τις ερωτήσεις των συμμετεχόντων.
Μπορείτε να διαβάσετε το Κείμενο Εργασίας για τη Βόρεια Μακεδονία εδώ.
Μπορείτε να βρείτε όλες τις δημοσιεύσεις του έργου PAVE εδώ.
