Στις 9-10 Οκτωβρίου 2009, ένα διήμερο εργαστήριο με τίτλο «Δικαιώματα, Νομική Κινητοποίηση και Πολιτική Συμμετοχή στην Ευρώπη» διοργανώθηκε από το ΕΛΙΑΜΕΠ στην Αθήνα. Το Σεμινάριο χρηματοδοτήθηκε από το ευρωπαϊκό ίδρυμα επιστημών “European Science Foundation» ως μέρος μίας σειράς εξερευνητικών εργαστηρίων του ιδρύματος. Είκοσι δύο συμμετέχοντες έλαβαν μέρος στο εργαστήριο, δεκαέξι εκ των οποίων ήρθαν από 10 διαφορετικές χώρες (εκτός της Ελλάδας) όπως η Τουρκία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ισπανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Πολωνία, η Γερμανία, η Εσθονία, η Ολλανδία και οι ΗΠΑ.
Από μία διεπιστημονική οπτική γωνία που διέπει τους τομείς της νομικής, των πολιτικών επιστημών και της κοινωνιολογίας, το εργαστήρι εξερεύνησε την κινητοποίηση των δικαιωμάτων προς όφελος των λιγότερο προνομιούχων κοινωνικών φορέων και της κοινωνίας των πολιτών μέσω νομικών και δικαστικών διαδικασιών, στην αναζήτηση συλλογικών και δημοσίου συμφέροντος στόχων στην Ευρώπη. Δυστυχώς δεν είναι εκτενής η έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί όσον αφορά την ευρωπαϊκή συγκριτική νομική και πολιτική ανάλυση του κατά πόσο οι πολίτες διεκδικούν τα συμφέροντά τους και επιζητούν να επηρεάσουν τις πολιτικές διαδικασίες μέσω του νομικού και δικαστικού συστήματος. Υπάρχει ένα τεράστιο κενό που παρέχει αποδείξεις για την ολοένα και πιο αναπτυσσόμενη τάση της έννομης προστασίας του δημοσίου συμφέροντος σε όλη την Ευρώπη, μαζί με την κοινωνική κινητοποίηση από ΜΚΟ και πιο πρόσφατα με την υποστήριξη διάφορων φορέων ισότητας.
Εντούτοις, διαθέτουμε πολύ λίγη συστηματική γνώση για αυτή τη νέα  δραστηριότητα που έχει αρχίσει να ευδοκιμεί, όσο και για τις συνέπειές της στην πολιτική συμμετοχή και την αιρετή δημοκρατία στα Ευρωπαϊκά κράτη.
Οι εργασίες που παρουσιάστηκαν στο εργαστήρι, κάλυψαν τρεις τομείς της έννομης προστασίας του δημοσίου ενδιαφέροντος που επιλέγησαν για μελέτη: ισότητα των φύλων, τα δικαιώματα των μεταναστών και τα δικαιώματα των ιστορικών μειονοτήτων και των μειονοτικών εθνών. Πρόκειται για τομείς που έχουν κατά καιρούς προσελκύσει αυξανόμενα επίπεδα έννομης προστασίας, ύστερα από την κινητοποίηση μεταξύ των φορέων της κοινωνίας των πολιτών, των ΜΚΟ καθώς επίσης και ανεξάρτητων κρατικών υπηρεσιών όπως φορείς ισότητας και εθνικά ιδρύματα για τα δικαιώματα των ανθρώπων. Μερικά από τα ζητήματα που έθιξαν οι εν λόγω εργασίες είναι τα εξής: σε ποιο βαθμό ενεργοποιούν οι πολίτες τις νομικές διαδικασίες προκειμένου να διεκδικήσουν δικαιώματα που πηγάζουν από το εθνικό και το ευρωπαϊκό(ΕΚ και δικαιώματα του ανθρώπου) δίκαιο  και γιατί; Τι είδους απαιτήσεις σχετικά με τα δικαιώματα έχουν και ποιες συγκεκριμένες πολιτικές, νόμοι και πρακτικές υπάγονται σε δικαστικό έλεγχο στις διαφορετικές χώρες; Ποιοι νομικοί-δικαστικοί όπως και κοινωνικοί και πολιτικοί παράγοντες διαμορφώνουν το επίπεδο και τις μεθόδους της νομικής κινητοποίησης και την έννομη προστασία του δημοσίου συμφέροντος στις χώρες; Σε ποιο βαθμό αποτελεί η νομική κινητοποίηση μέσω των δικαστηρίων μία αξιοσημείωτη πρόκληση και ασκεί αποτελεσματική πίεση στις πολιτικές της κυβέρνησης και τις λήψεις αποφάσεων; Έχει παρουσιάσει κάποια εξέλιξη η νομική κινητοποίηση και μπορεί να ιδωθεί ως ένας αναπτυσσόμενος τρόπος πολιτικής συμμετοχής στις Ευρωπαϊκές δημοκρατίες;

Ντία Αναγνώστου ([email protected])