Για να παρακολουθήσετε τη συζήτηση πατήστε εδώ

Δημόσιες συζητήσεις για μια διαφορετική Ελλάδα

Ιανουάριος – Ιούνιος 2011

Στην πρώτη “αντιπαράθεση” που διοργάνωσε το ΕΛΙΑΜΕΠ στις 26 Ιανουαρίου 2011, στην αίθουσα “Καρατζά”, Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος συζητήθηκε το ερώτημα “το ελληνικό πανεπιστήμιο χρειάζεται εξωτερικά μέλη στη διοίκησή του;”. Το θέμα προέκυψε από την εξής πρόταση, που περιλαμβάνεται στο Σχέδιο Διαβούλευσης του Υπουργείου Παιδείας για τη μεταρρύθμιση των ΑΕΙ: να ιδρυθεί νέο αποφασιστικό όργανο σε κάθε πανεπιστημιακό ίδρυμα στο οποίο να μετέχουν ως μέλη και μη πανεπιστημιακοί. Αυτοί θα είναι προσωπικότητες, που θα μετέχουν στη διοίκηση των πανεπιστημίων ως άτομα, όχι ως εκπρόσωποι θεσμών (δηλαδή δεν θα υπάρχουν μέλη ως εκ του αξιώματός τους, π.χ., δήμαρχοι, πρόεδροι επιμελητηρίων).

Για να εκφράσουν την άποψή τους σε αυτό το θέμα, παίρνοντας θέση υπέρ ή κατά, κλήθηκαν οι εξής τέσσερις ομιλητές:

Υπέρ της πρότασης:

1) Χαράλαμπος Μουτσόπουλος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών και

2) Βασίλης Παπάζογλου, Ειδικός Γραμματέας Ανώτατης Εκπαίδευσης Υπουργείου Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, Καθηγητής της Σχολής Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Αθηνών

Κατά της πρότασης: 1) Γιάννης Μυλόπουλος, Πρύτανης, Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), Καθηγητής του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών, Πολυτεχνική Σχολή ΑΠΘ και  2) Γιώργος Σωτηρέλης, Καθηγητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, Νομική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Συντονιστής της συζήτησης, η οποία αναμεταδόθηκε ζωντανά μέσω livestream στο ίντερνετ, ήταν ο δημοσιογράφος Φοίβος Καρζής.

Στην αρχή, ο Πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ, καθηγητής Λουκάς Τσούκαλης, παρουσίασε το σκεπτικό των “αντιπαράθεσεων” το οποίο συνίσταται στη δημιουργία ευκαιριών για ζωντανή, δημιουργική. δημόσια συζήτηση πάνω σε διαμφισβήτουμενα θέματα διαφόρων τομέων δημόσιας πολιτικής (εκπαιδευτική πολιτική, εξωτερική πολιτική, μεταναστευτική πολιτική, περιβαλλοντική πολιτική, πολιτική εργασιακών σχέσεων, λειτουργία και απονομή δικαιοσύνης). Στη συνέχεια, ο συντονιστής της συζήτησης κάλεσε τους τέσσερις ομιλητές να εκφράσουν διαδοχικά τις απόψεις τους.

Ο κ. Μουτσόπουλος τάχθηκε υπέρ της συμμετοχής εξωτερικών μελών στη διοίκηση των Πανεπιστημίων. Παρουσίασε φαινόμενα το οποία θεωρεί ότι αποτελούν παθογένειες των ελληνικών πανεπιστημίων (οικογενειοκρατία, αναξιοκρατική επιλογή και εξέλιξη μελών ΔΕΠ, μικρή διεθνής επιστημονική παρουσία των μελών ΔΕΠ,  αδιαφάνεια στην κατανομή των πόρων του κάθε ιδρύματος). Ο ομιλητής έφερε σχετικά παραδείγματα από τις Ιατρικές Σχολές της χώρας και επιχειρηματολόγησε υπέρ της άποψης ότι τα φαινόμενα αυτά συνδέονται με τον τρόπο διοίκησης των ΑΕΙ, δηλαδή  με τον τρόπο εκλογής και τη σύνθεση των πρυτανικών αρχών και της Συγκλήτου. Το επιχείρημά του ήταν ότι προκειμένου να εκλεγούν, υποψήφιοι πρυτάνεις δημιουργούν δεσμούς με μερίδες του εκλογικού σώματος (φοιτητικές παρατάξεις, μέλη ΔΕΠ) και άρα, όταν εκλεγούν, δεν μπορούν να διοικήσουν τα ιδρύματα χωρίς δεσμεύσεις. Συνοπτικά, ο ομιλητής τάχθηκε κατά της συνδιοίκησης που είχε εισαχθεί με το νόμο-πλαίσιο του 1982. Μίλησε υπέρ της επιλογής πρύτανη από ειδική κάθε φορά διερευνητική επιτροπή του ιδρύματος και υπέρ της διοίκησης των ιδρυμάτων από επταμελές Συμβούλιο με εσωτερικά και εξωτερικά μέλη.

Αντιθέτως, ο κ. Μυλόπουλος υποστήριξε ότι τα παραπάνω φαινόμενα δεν συνδέονται με το υπάρχον σύστημα διοίκησης. Κατά συνέπεια η αλλαγή του τρόπου διοίκησης με τη θέσπιση Συμβουλίου Διοίκησης και επιλογή μη πανεπιστημιακών ως μελών αυτού του Συμβουλίου, δεν θα βελτίωνε την κατάσταση. Κατά τον ομιλητή, τα κύρια προβλήματα των ΑΕΙ, τα οποία δεν θα επιλύονταν με την εισαγωγή εξωτερικών μελών στη σύνθεση των Συμβουλίων Διοίκησης, είναι τα εξής: ανολοκλήρωτες υποδομές (π.χ., ελλιπής εξοπλισμός εργαστηρίων), φραγμοί στην αυτοτέλεια των ΑΕΙ λόγω παρεμβάσεων της πολιτικής εξουσίας, έλλειψη ακαδημαϊκής δεοντολογίας και νεποτισμός σε κάποια Τμήματα, καθώς και απουσία εξωτερικών ελέγχων πάνω στον τρόπο λειτουργίας των ΑΕΙ. Ο ομιλητής αφενός δέχθηκε ότι το συνδιοικητικό μοντέλο οργάνωσης των ΑΕΙ (νόμος – πλαίσιο του 1982) απέτυχε, αφετέρου όμως υποστήριξε ότι η πρόθεση της κυβέρνησης να δημιουργήσει όργανα με εξωτερικά μέλη για να διοικούν τα ΑΕΙ προδίδει έλλειψη εμπιστοσύνης προς την πανεπιστημιακή κοινότητα. Το ελληνικό πανεπιστήμιο χρειάζεται να απολαμβάνει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη από την πολιτεία και να διαφυλάξει την αυτοτέλειά του. Επιπλέον, κατά τον ομιλητή, είναι σημαντικό να δημιουργηθεί – σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο -ένα όργανο που θα ελέγχει τα ΑΕΙ, έτσι ώστε αυτά να λειτουργούν με μεγαλύτερη διαφάνεια και αξιοπιστία.

Ο τρίτος ομιλητής, ο κ. Παπάζογλου, υποστήριξε την ανάγκη να μετέχουν εξωτερικά μέλη στο νέο, υπό ίδρυση Συμβούλιο Διοίκησης των ΑΕΙ. Κατά τον ομιλητή, υπάρχουν τρία μοντέλα οργάνωσης του πανεπιστημίου, το Ναπολεόντειο, το Χουμπολντιανό και το Βρετανικό. Στα δύο πρώτα υπάρχουν στενές σχέσεις εξάρτησης μεταξύ πολιτείας και πανεπιστημίων, ενώ στο τρίτο διαχωρισμός πολιτείας και πανεπιστημίων. Η ευρωπαϊκή τάση είναι να υιοθετείται το Βρετανικό μοντέλο, με έμφαση στην αυτοτέλεια, την αξιολόγηση και τη λογοδοσία των ιδρυμάτων. Η λειτουργία των ελληνικών ΑΕΙ σήμερα είναι ανεπαρκής και υπάρχει ανάγκη αλλαγής του μοντέλου διοίκησής τους. Το Σχέδιο Διαβούλευσης του Υπουργείου Παιδείας προτείνει αλλαγές στη διοίκηση των ΑΕΙ χωρίς να προσβάλλει την αυτοτέλειά τους.  Άλλωστε οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν θεσπίσει αντίστοιχες αλλαγές (συμβούλια διοίκησης με διαφοροποιημένες αρμοδιότητες, στα οποία σε πολλές περιπτώσεις περιλαμβάνονται και εξωτερικά μέλη). Η χρησιμότητα των εξωτερικών μελών στα Συμβούλια Διοίκησης έγκειται στη δυνατότητα των μελών αυτών να προσφέρουν ως άτομα εμπειρίες και ιδέες, να κάνουν τα πανεπιστήμια πιο εξωστρεφή και να συντελούν στο έλεγχο των πανεπιστημίων από την κοινωνία (λογοδοσία των ιδρυμάτων). Συνοπτικά, ο ρόλος των εξωτερικών μελών θα συνίσταται στην υπέρβαση των ιδρυματικών αγκυλώσεων.

Ο τέταρτος ομιλητής, ο κ. Σωτηρέλης, ήταν αντίθετος με τη συμμετοχή εξωτερικών μελών σε όργανα διοίκησης των ΑΕΙ. Εξήγησε ότι τέτοια ρύθμιση θα ήταν αντισυνταγματική γιατί θα προσέκρουε στο αυτοδιοίκητο των πανεπιστημίων όπως αυτό ορίζεται στο Σύνταγμα. Συγκεκριμένα η συμμετοχή εξωτερικών μελών θα προσέβαλε τη συνταγματική αρχή της πλήρους καθ’ ύλην αυτοδιοίκησης των ΑΕΙ. (Επ’ αυτού ο κ. Παπάζογλου τόνισε ότι το Υπουργείο θα μεριμνήσει ώστε όλες οι αλλαγές να φθάνουν μέχρι το όρια που επιτρέπει το Σύνταγμα.). Ο κ. Σωτηρέλης θεώρησε επιπλέον ότι οι αλλαγές σχετικά με τα διοικητικά όργανα, οι οποίες προβλέπονται στο Σχέδιο Διαβούλευσης, δεν είναι ώριμες. Δεν θα έπρεπε να γίνεται άκριτη υποδοχή ξένων ιδεών ούτε να θεσπίζονται αλλαγές που θα εκτροχιασθούν δικαστικά λόγω της αντισυνταγματικότητάς τους. Ο ομιλητής υποστήριξε ότι η εισαγωγή εξωτερικών μελών στα Συμβούλια Διοίκησης ενέχει τον κίνδυνο εισβολής ιδιωτών στα δημόσια πανεπιστήμια οι οποίοι θα έχουν σκοπό τους το κέρδος. Ο ίδιος υποστήριξε ότι είναι υπέρ των μεταρρυθμίσεων, αλλά ότι η συγκεκριμένη μεταρρύθμιση θα αντικαθιστούσε την αυτοδιοίκηση από την ετεροδιοίκηση των ΑΕΙ. Έκλεισε την ομιλία του λέγοντας ότι, ενώ πράγματι θα έπρεπε να υπάρχουν στα πανεπιστήμια εξωτερικά στελέχη (μάνατζερς»), το Σχέδιο Διαβούλευσης δεν θα έπρεπε να έχει αντισυνταγματικές εμμονές.

Ακολούθησε εκτενέστατη συζήτηση με το κοινό το οποίο αποτελείτο όχι μόνο από πανεπιστημιακούς, αλλά και άλλους πολίτες με ενδιαφέρον για την ανώτατη εκπαίδευση.