Το ΕΛΙΑΜΕΠ, το ΙΟΒΕ, η Kantor, η Κίνηση Πολιτών και η Διεθνής Διαφάνεια-Ελλάς διοργάνωσαν την Τρίτη 6 Μαρτίου στο αμφιθέατρο του Πολεμικού Μουσείου στην Αθήνα, την τέταρτη ανοικτή συζήτηση της σειράς των επτά εκδηλώσεων υπό τον τίτλο «Ελλάδα: Μεταρρυθμίσεις, Ρήξεις, Τομές».
Στη χθεσινή συζήτηση με θέμα «Ποιότητα θεσμών και Ανομία» εισηγητές ήταν οι:
- Νίκος Αλιβιζάτος (Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών),
- Σταύρος Θεοδωράκης (Δημοσιογράφος),
- Βασίλης Καραποστόλης (Καθηγητής Πολιτισμού & Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών),
- Κώστας Μπακούρης (Πρόεδρος της οργάνωσης «Διεθνής Διαφάνεια-Ελλάς»)
- και Γιώργος Σιακαντάρης (Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας και Συγγραφέας).
Συντονιστής της συζήτησης ήταν ο Νίκος Τραυλός, Καθηγητής Χρηματοοικονομικής και Πρύτανης του ALBA Graduate Business School.
Οι εισηγητές ανέπτυξαν διαφορετικές πτυχές της ποιότητας των θεσμών στη χώρα μας και της σχέσης ανάμεσα σε ποιότητα θεσμών και ανομία. Το βασικό συμπέρασμα των εισηγήσεων είναι:
α) ενώ το νομικό πλαίσιο της Ελλάδας είναι αρκετά σύγχρονο και ποιοτικά σχετικά καλό, η χώρα μας πάσχει από τη μη εφαρμογή των νόμων.
β) η μη εφαρμογή των νόμων και η κακή λειτουργία των θεσμών οφείλεται κυρίως στην έλλειψη πολιτικού θάρρους εκ μέρους της πολιτικής ηγεσίας, καθώς επίσης και στην έλλειψη νομιμοποίησης των κυβερνώντων.
γ) βασικοί πυλώνες της Δημοκρατίας, όπως η Νομοθετική Εξουσία, η Δικαιοσύνη, η Εκτελεστική Εξουσία και οι Επιχειρήσεις (κυρίως οι μη εισηγμένες) πάσχουν σημαντικά λόγω της έλλειψης αποτελεσματικών μηχανισμών πρόληψης και καταπολέμησης της διαφθοράς.
Τα επιχειρήματα που ανέπτυξαν οι εισηγητές στηρίχθηκαν σε ερευνητικά πορίσματα (Κ. Μπακούρης), σε παραδείγματα από το δημόσιο βίο (Σ. Θεοδωράκης), καθώς επίσης και σε νομικές διαπιστώσεις (Καθηγητής Ν. Αλιβιζάτος) και κοινωνιολογικές και πολιτικές αναλύσεις (Καθηγητής Β. Καραποστόλης και Δρ. Γ. Σιακαντάρης).
Ειδικότερα οι εισηγητές ανέφεραν τα εξής:
- Ο κ. Μπακούρης παρουσίασε τα κυριότερα πορίσματα της έρευνας που πραγματoποίησε η οργάνωση «Διεθνής Διαφάνεια-Ελλάς» το 2011 σχετικά με την αξιολόγηση 12 θεσμών «πυλώνων» της ελληνικής κοινωνίας –π.χ. Νομοθετική, Εκτελεστική Εξουσία, ΜΜΕ, Επιχειρήσεις κλπ- ως προς την αποτελεσματικότητά τους όσον αφορά στην πρόληψη και καταπολέμηση της διαφθοράς. Η συγκεκριμένη έρευνα εντοπίζει ουσιαστικές αδυναμίες σε καίριους πυλώνες της ελληνικής κοινωνίας, όπως τη δικαιοσύνη, την εκτελεστική εξουσία, τις επιχειρήσεις και τους φορείς καταπολέμησης της διαφθοράς, των οποίων η αποτελεσματικότητα πρέπει να ενισχυθεί ουσιαστικά για την ενδυνάμωση του οικοδομήματος της ακεραιότητας στην Ελλάδα. Το γενικό συμπέρασμα που προέκυψε είναι ότι τα θεμέλια της κοινωνίας βρίσκονται σε κρίση οικονομική, κρίση αξιών και αμφισβήτηση αρχών, ενώ οι θεσμοί κλυδωνίζονται όχι λόγω της ανεπάρκειας του νομικού πλαισίου αλλά κυρίως λόγω της παντελούς έλλειψης εφαρμογής του. Υπάρχει νομική κατοχύρωση, η οποία στην πράξη καταστρατηγείται.
- Ο Καθηγητής Αλιβιζάτος υποστήριξε την άποψη ότι η εφαρμογή των νόμων (και η λειτουργία των θεσμών γενικότερα) είναι μεν συνάρτηση της ποιότητάς τους, πλην όμως εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από δύο «εξωγενείς» παράγοντες: (α) την νομιμοποίηση των κυβερνώντων και (β) την αποφασιστικότητά όσων είναι επιφορτισμένοι με την εφαρμογή τους να επιβάλουν τον σεβασμό τους, χωρίς εκπτώσεις. Όταν οι παράγοντες αυτοί απουσιάζουν –κάτι που, στην εποχή των δημοσκοπήσεων, μπορεί να διαγνώσει κανείς ευκολότερα απ’ ό,τι στο παρελθόν- τότε ακόμη και οι καλύτεροι θεσμοί κινδυνεύουν να μείνουν στα χαρτιά.
- Ο κ. Θεοδωράκης χρησιμοποίησε παραδείγματα από το δημόσιο βίο για να καταδείξει την εκτεταμένη παρανομία και ανομία στη χώρα μας, που εκφράζεται με την παντελή έλλειψη εφαρμογής των νόμων. Ο εισηγητής απέδωσε αυτό το φαινόμενο στην ανικανότητα των πολιτικών, στην έλλειψη πολιτικού θάρρους και στην πλήρη αδυναμία της πολιτικής ηγεσίας να δει την ευρωπαϊκή πραγματικότητα και προοπτική.
- Ο Δρ. Σιακαντάρης ανέδειξε την πολιτική διάσταση της ανομίας επισημαίνοντας πως η άρνηση της αυταξίας των νόμων («νόμος είναι το δίκιο του οποιουδήποτε») – και όχι φυσικά η αμφισβήτηση µε νόμιμα μέσα του ενός ή του άλλου νόμου – υποκρύπτει τη βαθύτατη άρνηση μιας κάποιας Αριστεράς να αποδεχτεί νεωτερικές αξίες όπως είναι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία και το κοινωνικό συμβόλαιο. Από την άλλη η αδυναμία της Πολιτείας να εφαρμόζει τον νόμο είναι απότοκο του γεγονότος πως ακόμη και στους κόλπους της εξουσίας δεν έχουν γίνει αποδεκτοί – λόγω πολιτικού κόστους – οι κανόνες εφαρμογής των νόμων, οι κανόνες δηλαδή της δημοκρατίας.
- Ο Καθηγητής Καραποστόλης επικεντρώθηκε σε ένα σημαντικό πρόβλημα που αφορά στη λειτουργία των θεσμών στην Ελλάδα. Δηλαδή στη δυσκολία να γίνει αποδεκτή η αναγκαιότητα της ιεραρχικής σχέσης και κατά συνέπεια η «αυθεντικότητα» των εντολών που δίνουν οι προϊστάμενοι, και γενικά οι ιθύνοντες, προς τους υφισταμένους τους. Αιτία του φαινομένου είναι η σύγχυση ανάμεσα στο «πρέπει να γίνει» και το «θέλω να γίνει». Κατά κανόνα στην ελληνική κοινωνία το δεύτερο επικαλύπτει το πρώτο. Με άλλα λόγια, οι υφιστάμενοι τείνουν να αποκρούσουν την άνωθεν εντολή ερμηνεύοντάς την – ή και επιθυμώντας να την ερμηνεύσουν – ως ένδειξη της υποκειμενικής πρόθεσης του διευθυντή ή προϊσταμένου να ασκήσει πάνω τους το προνόμιο της προσωπικής επιβολής. Η λύση στο πρόβλημα αυτό, που είναι ουσιαστικά το γενικό πρόβλημα της ηγεσίας στην Ελλάδα, είναι να ενσαρκώσουν οι ίδιοι οι ιθύνοντες τον κοινό σκοπό, να πείσουν δηλαδή τους εργαζόμενους και πολίτες ότι δεν είναι απλώς «σχεδιαστές» αλλά και πραγματικοί αυτουργοί.
Στη συζήτηση που ακολούθησε, το ακροατήριο είχε την ευκαιρία να αναδείξει περιπτώσεις χαμηλής ποιότητας θεσμών και να τις αντιστοιχίσει με την έντονη ανομία και παρανομία στη χώρα μας.
Πατήστε εδώ για τις εισηγήσεις των ομιλητών, κ. Καραποστόλη, κ. Σιακαντάρη και την παρουσίαση του κ. Μπακούρη.
Μπορείτε να δείτε εδώ την μαγνητοσκόπηση της εκδήλωσης.