Το Κουρδικό ζήτημα θα αποτελέσει αναντίρρητα μια από τις κρισιμότερες παραμέτρους της περιφερειακής ασφάλειας στην Μέση Ανατολή τους προσεχείς μήνες. Οι εξελίξεις των τελευταίων ετών έχουν ενισχύσει τις φιλοδοξίες για την ίδρυση κουρδικού εθνικού κράτους.
Τούτο βεβαίως δεν σημαίνει ότι επικρατεί σύμπνοια μεταξύ των διαφόρων κουρδικών ομάδων. Οι σχέσεις μεταξύ των κουρδικών ενόπλων και πολιτικών οργανώσεων της Συρίας, του Ιράκ και της Τουρκίας παραμένουν προβληματικές, αν όχι εχθρικές. Στο βόρειο Ιράκ η κυβέρνηση Μπαρζανί προσπαθεί να στρέψει την προσοχή μακριά από την εσωτερική επικαιρότητα, στρέφοντας το ενδιαφέρον στο ζήτημα της αυτοδιαθέσεως, το οποίο αναπόφευκτα συσπειρώνει τους Κούρδους. Παραδοσιακός εταίρος της Τουρκίας εδώ και δεκαετίες, ο κ. Μπαρζανί αποφάσισε την διοργάνωση του δημοψηφίσματος ικανοποιώντας ένα πάγιο αίτημα των Κούρδων εθνικιστών. Το πρόσφατο δημοψήφισμα προσέφερε ένα διαπραγματευτικό εργαλείο στην κυβέρνηση Μπαρζανί και υπογράμμισε τόσο την υποστήριξη της συντριπτικής πλειοψηφίας των Κούρδων του βορείου Ιράκ στην ανεξαρτησία, όσο και τα προσκόμματα που αυτή αναμένεται να συναντήσει. Η κυβέρνηση της Βαγδάτης απαίτησε την επιστροφή εξουσιών που ασκούσε ντε φάκτο η κουρδική κυβέρνηση και προέβη σε κινήσεις αεροπορικού αποκλεισμού του βορείου Ιράκ. Η ευκολία με την οποία οι ιρακινές ένοπλες δυνάμεις ανακατέλαβαν την πόλη και τις παρακείμενες πετρελαιοπηγές του Κιρκούκ, καθώς και την κατοικουμένη από Γεζίτες περιοχή του Σιντζάρ υπογράμμισε μεταξύ άλλων και τις ενδοκουρδικές διαιρέσεις.
Το Ιράν δήλωσε την απερίφραστο αντίθεσή του στην προοπτική διαμελισμού του Ιράκ ή και της Συρίας και ιδρύσεως κουρδικού κράτους. Η Συρία, στενός σύμμαχος του Ιράν και με την δική της ντε φάκτο κουρδική οντότητα στις βορειοανατολικές επαρχίες της δεν μπορούσε παρά να ακολουθήσει. Η Τουρκία όχι μόνον καταδίκασε και αμφισβήτησε την εγκυρότητα του δημοψηφίσματος, αλλά προέβη και σε ευθείες απειλές δια στόματος του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Σε δηλώσεις του ο κ. Ερντογάν υπεστήριξε ότι εξαπατήθηκε από τον κ. Μπαρζανί, προσθέτοντάς τον σε μια μακρά σειρά ηγετών που διέψευσαν τις προσδοκίες του Τούρκου προέδρου τα τελευταία έτη.
Το Κουρδικό επηρεάζει όχι μόνον την εξωτερική, αλλά και την εσωτερική πολιτική της Τουρκίας. Ας μην ξεχνούμε ότι και εντός της Τουρκίας η από το θέρος του 2015 κατάρρευση της ειρηνευτικής διαδικασίας και η υποτροπή των εχθροπραξιών έχουν επαναφέρει το Κουρδικό σε αιματηρό τέλμα που θυμίζει την δεκαετία του 1990. Η πολιτικώς επικερδής στο εσωτερικό πολιτικό μέτωπο και εν όψει των τουρκικών προεδρικών εκλογών, αλλά καταδικασμένη σε αποτυχία επί της ουσίας στάση της τουρκικής κυβερνήσεως αναδεικνύει την τουρκική πτυχή του Κουρδικού ως τμήμα του περιφερειακού προβλήματος.
Αναλόγως προβληματική για τους πολεμίους της κουρδικής ανεξαρτησίας παραμένει η κατάσταση στην Συρία. Οι μεγάλες στρατιωτικές επιτυχίες των κουρδικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Συρία και η αναβαθμισμένη στρατιωτική συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες προσδίδουν διεθνές κύρος στο φιλοκουρδικό κόμμα PYD και ενισχύουν την θέση του στην διαδικασία ειρηνεύσεως στην Συρία. Η ταύτιση του καθεστώτος Άσαντ με την Ρωσία και το Ιράν αφήνουν τους Κούρδους της Συρίας ως τον μοναδικό εντός Συρίας εταίρο της Δύσεως στον αγώνα κατά των τζιχαντιστών.
Η καταδίκη πάντως της χρονικής στιγμής του δημοψηφίσματος από όλες τις δυτικές δυνάμεις και η έκκληση προς όλα τα μέρη για αυτοσυγκράτηση και ψυχραιμία υπογραμμίζουν ότι προς το παρόν η προστασία της εδαφικής ακεραιότητος του Ιράκ εξακολουθεί να αποτελεί τον γνώμονα της δυτικής πολιτικής στην περιοχή. Μοναδική όσο και ενδιαφέρουσα εξαίρεση ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου. Η εσωτερική συνοχή του Ιράκ αποτελεί, ωστόσο συνάρτηση όχι μόνον των κουρδικών φιλοδοξιών περί αυτοδιαθέσεως, αλλά και των σχέσεων μεταξύ της σιιτικής πλειονότητος και της σουνιτικής μειονότητος. Ας μη ξεχνούμε ότι βασικός λόγος της μετεωρικής ανόδου του «Ισλαμικού Κράτους» στο Ιράκ προ μερικών ετών υπήρξε η απογοήτευση των σουνιτών πολιτών της χώρας από την κυβέρνηση της Βαγδάτης. Η κυβέρνηση του μετριοπαθούς σιίτη Αμπαντί απολαμβάνει της σχετικής προτιμήσεως της Δύσεως. Είναι δύσκολο να φαντασθεί κανείς προς το παρόν πρωτοβουλίες οι οποίες θα την εξέθεταν στην ιρακινή κοινή γνώμη και θα συνέβαλαν στην ανάδειξη αναφανδόν φιλοϊρανικών και αντιδυτικών πολιτικών δυνάμεων. Από την άλλη πλευρά η ανατροπή του στάτους κβο είναι κάθε άλλο παρά εύκολη υπόθεση. Η πιθανή εισβολή ιρανικών ή τουρκικών δυνάμεων στα εδάφη της Κουρδικής Αυτόνομης Κυβέρνησης στο βόρειο Ιράκ θα αποσταθεροποιούσε όλη την Μέση Ανατολή. Πέραν των ανησυχιών των γειτόνων, η πορεία των σχέσεων Ηνωμένων Πολιτειών και Ιράν και οι σχέσεις μεταξύ σιιτών και σουνιτών εντός του Ιράκ θα αποτελέσουν πρόκριμα για την εδαφική ακεραιότητα του Ιράκ, την υπόθεση της κουρδικής ανεξαρτησίας αλλά και την περιφερειακή ασφάλεια.
Δρ. Ιωάννης Γρηγοριάδης, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και Επιστημονικός Συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.