Του Τριαντάφυλλου Καρατράντου*

Από το Νοέμβριο του 2015 και τις πολύνεκρες τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι κυριάρχησε στη συζήτηση η ανάγκη για μία δυναμική στρατιωτική απάντηση που θα εξαφάνιζε την ISIS/ DAESH από τον χάρτη. Η μάχη της Μοσούλης που μαίνεται από τον Οκτώβριο του 2016 πλησιάζει στο τέλος της έχοντας επιφέρει σημαντικά πλήγματα στους τζιχαντιστές φέρνοντας όλο και πιο κοντά την τελική ήττα του αυτοαποκαλούμενου Ισλαμικού Χαλιφάτου. Ωστόσο, δεν αρκεί μόνο η ήττα της ISIS/ DAESH στα πεδία της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Ο αγώνας κατά της παγκόσμιας ισλαμιστικής τρομοκρατίας είναι διμέτωπος. Εξίσου σημαντική και κατά κάποιους σημαντικότερη, είναι και η «μάχη» για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της ισλαμιστικής ριζοσπαστικοποίησης που οδηγεί στο βίαιο εξτρεμισμό και στην τρομοκρατία στο εσωτερικό των χωρών της Δύσης.

Η ισλαμιστική τρομοκρατία και τα ριζοσπαστικοποιημένα τζιχαντιστικά δίκτυα υπήρχαν πριν την εμφάνιση της ISIS/ DAESH και δυστυχώς θα υπάρχουν κει μετά από το τέλος αυτής της οργάνωσης. Τα πρώτα εξτρεμιστικά δίκτυα έκαναν την εμφάνιση τους στην Ευρώπη στα τέλη της δεκαετίας του 1980, όταν άρχισαν να επιστρέφουν οι «αλλοδαποί» μαχητές της πρώτης γενιάς που είχαν σπεύσει στο Αφγανιστάν για να πολεμήσουν κατά των Σοβιετικών. Το πρώτο γεγονός που σφράγισε την εξέλιξη της τζιχαντιστικής κινητοποίησης στην Ευρώπη ήταν η δράση της Al Qaeda και κυρίως το εμβληματικό χτύπημα στους δίδυμους πύργους τον Σεπτέμβριο του 2001. Η δυναμική όμως εμφάνιση της ISIS/ DAESH ως Ισλαμικό Χαλιφάτο το 2014 δημιούργησε μία κοσμογονία στην κινητοποίηση των εξτρεμιστικών δικτύων και μετεξέλιξε με αρνητικό τρόπο τη διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης. Η δράση της ISIS/ DAESH άλλαξε ριζικά το τζιχαντιστικό κίνημα μέσω των ακόλουθων σημείων:

  • Τελειοποίησε την προπαγάνδα επενδύοντας στο τετράπτυχο εδαφική υπόσταση, εσχατολογική ρητορική, στοχοποίηση της Ummah και δυνατότητα άμεσης δράσης κατά των απίστων.
  • Αξιοποίησε τα πλέον σύγχρονα μέσα επικοινωνίας για τη ριζοσπαστικοποίηση, τη στρατολόγηση, την υποστήριξη και τη διοργάνωση επιθέσεων.
  • Οπτικοποίησε με σύγχρονο τρόπο το μήνυμα της, κάνοντας το εύληπτο και θελκτικό για τους νέους ανθρώπους.
  • Περιόρισε σημαντικά το χρόνο ριζοσπαστικοποίησης ενός ανθρώπου, κυρίως λόγω της ευρείας χρήσης του διαδικτύου.
  • Διεύρυνε τη δεξαμενή στρατολόγησης εντάσσοντας σε αυτή ανθρώπους με ποινικό μητρώο, ψυχικές διαταραχές κ.ά.
  • Απλοποίησε τη δυνατότητα πραγματοποίησης επίθεσης, επενδύοντας στους «μαλακούς» στόχους και σε επιθέσεις μη προετοιμασμένες μακροχρόνια, με αποτέλεσμα να είναι εύκολο και οικονομικό για έναν ριζοσπαστικοποιημένο να περάσει στη βίαιη δράση, ακόμη και στη γειτονιά του.
  • Κινητοποίησε έναν εντυπωσιακό αριθμό μαχητών από όλον τον κόσμο.
  • Αξιοποίησε πολλές γυναίκες και ανήλικα παιδιά.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχουν πέντε σημαντικές προκλήσεις από την ισλαμιστική ριζοσπαστικοποίηση στην Ευρώπη που πρέπει να αντιμετωπιστούν από τις Αρχές Ασφαλείας. Συγκριμένα:

  1. Τα Σωφρονιστικά καταστήματα: ο αυξανόμενος αριθμός των κατηγορουμένων για βίαιο εξτρεμισμό και πράξεις σχετικές με την τρομοκρατία (κυρίως των αλλοδαπών τρομοκρατών μαχητών) αυξάνει τον κίνδυνο και ενισχύει το ενδεχόμενο ριζοσπαστικοποίησης και άλλων ατόμων στα σωφρονιστικά καταστήματα.
  2. Το διαδίκτυο: τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης (Facebook, Twitter, youtube, οι νέες μορφές επικοινωνίας (telegram, viber κ.ά) και ευρύτερα το διαδίκτυο- κυρίως στο σκοτεινή πλευρά του (dark- web) συνιστούν το μεγαλύτερο εργαλείο ριζοσπαστικοποίησης, αλλά και τη μεγαλύτερη πρόκληση για τις Αρχές Ασφαλείας παράλληλα.
  3. Η Πόλωση: Η προσφυγική-μεταναστευτική κρίση, σε συνδυασμό με την κλιμάκωση των τρομοκρατικών επιθέσεων προκάλεσαν έντονες συνθήκες πόλωσης στις κοινωνίες των Κρατών- Μελών οι οποίες καλλιεργούν το έδαφος για μία κατάσταση αλληλοτροφοδοτούμενης ριζοσπαστικοποίησης μεταξύ του ισλαμιστικού και του ακροδεξιού κυρίως εξτρεμισμού.
  4. Οι «Επιστρέφοντες»: Οι ευρωπαίοι πολίτες που αναχώρησαν για τις ζώνες πολέμου, ώστε να ενταχθούν στους κόλπους της ISIS/ DAESH και άλλων τρομοκρατικών οργανώσεων έχουν αρχίσει να επιστρέφουν στην Ευρώπη. Η ροή αυτή αναμένεται να ενισχυθεί με αποτέλεσμα η έγκαιρη αναγνώριση και η διαχείριση των «επιστρεφόντων» να αποτελεί σημαντική πρόκληση για τις Αρχές Ασφαλείας στην Ευρώπη.
  5. Η Πρόληψη σε Τοπικό Επίπεδο: Η τελευταία πρόκληση αφορά στην αναγκαιότητα και στη δυνατότητα των τοπικών φορέων να αναπτύξουν αποτελεσματικές δράσεις πρόληψης της ριζοσπαστικοποίησης, υποστήριξης των ευάλωτων ανθρώπων και ομάδων στη ριζοσπαστικοποίηση, αλλά και παρεμβάσεις εξόδου και από- ριζοσπαστικοποίησης

Όσοι θεωρούν πως η απειλή της ισλαμιστικής τρομοκρατίας θα εξαφανιστεί με την ήττα της ISIS/ DAESH θα εκπλαγούν, όπως συνέβη και με αυτούς που θεωρούσαν πως η εκτέλεση του Bin Laden θα σήμαινε το τέλος του κινδύνου. Ήδη, στη Λιβύη, στη Συρία, αλλά και σε περιοχές όπως οι Φιλιππίνες και η Μαλαισία έχουν δημιουργηθεί οι συνθήκες για το διάδοχο σχήμα ή και τη μετεξέλιξη της ISIS/ DAESH και η ανάγκη δράσης σε αυτές τις περιοχές είναι άμεση. Ωστόσο, το ίδιο άμεση είναι και η ανάγκη πρόληψης και διαχείρισης των προκλήσεων στον τομέα της ριζοσπαστικοποίησης των ευρωπαϊκών κοινωνιών που αναφέρθηκαν παραπάνω. Η απάντηση στην ισλαμιστική τρομοκρατία πρέπει να είναι ολιστική και αυτό δεν μπορεί να γίνει αν σε αυτή δεν συμπεριληφθούν οι βαθύτερες αιτίες που καλλιεργούν το έδαφος για τη ριζοσπαστικοποίηση. Αυτή η «μάχη» είναι η πιο δύσκολη.

*O κος Τριαντάφυλλος Καρατράντος  είναι Διεθνολόγος, ειδικός σε θέματα ασφάλειας. Επιστημονικός Συνεργάτης του ΚΕ.ΜΕ.Α. Από τις εκδόσεις Επίκεντρο κυκλοφορεί του βιβλίο του «Σφάξε με Αγά μου να Αγιάσω: Ισλαμικό Κράτος, Ευρωπαϊκή Ασφάλεια και Ελλάδα».