Μπορείτε να παρακολουθήσετε εδώ το πρώτο και το δεύτερο μέρος της συζήτησης
Το θέμα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) απασχολεί τον τελευταίο καιρό ολοένα και περισσότερο τη δημόσια συζήτηση. Ερωτήματα τα οποία ενδιαφέρουν, σχετίζονται – μεταξύ άλλων – με τη διαφορά της από την υφαλοκρηπίδα, τη στάση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής ως προς αυτή και τα συγκεκριμένα κίνητρα της Τουρκίας, που πιθανώς εξηγούν την ρητορική της, κατά μείζονα λόγο για το Καστελόριζο. Επιχειρώντας να δώσει απαντήσεις, το Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) διοργάνωσε συζήτηση με θέμα: «Η έννοια της ΑΟΖ και η ελληνική εξωτερική πολιτική» την Τρίτη 19 Απριλίου 2011 στο Αμφιθέατρο «Γ. Κρανιδιώτης» του Υπουργείου Εξωτερικών. Ομιλητές ήταν οι κκ: Χρήστος Ροζάκης (Ομότιμος Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αντιπρόεδρος Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τ. Υφυπουργός Εξωτερικών), Γιάννης Βαληνάκης (Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, τ. Υφυπουργός Εξωτερικών), Άγγελος Συρίγος (Δικηγόρος, Επίκουρος Καθηγητής, Πάντειο Πανεπιστήμιο) και Σταύρος Λυγερός (Δημοσιογράφος, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ). Τη συζήτηση συντόνισε ο Δρ. Θάνος Ντόκος (Γενικός Διευθυντής, ΕΛΙΑΜΕΠ).
Ο κ. Ροζάκης ξεκίνησε την εισήγησή του ξεκαθαρίζοντας πως το θέμα της ΑΟΖ δεν αφορά κυριαρχικά αλλά λειτουργικά δικαιώματα και σημείωσε πως αποτελεί εθνικό δίκαιο. Εξήγησε, ταυτόχρονα, ότι η συγκεκριμένη έννοια είναι συμπληρωματική της υφαλοκρηπίδας, η οποία παραμένει ακέραιη, και περιλαμβάνει το τμήμα από το βυθό της θάλασσας ως την επιφάνεια της. Προσέθεσε, μάλιστα, πως ενώ μπορεί να υπάρχει υφαλοκρηπίδα χωρίς ΑΟΖ, δε μπορεί να υπάρχει ΑΟΖ χωρίς υφαλοκρηπίδα. Σχετικά με την Ανατολική Μεσόγειο, ο κ. Ροζάκης τόνισε ότι ο τρόπος προσδιορισμού της παραμένει ασαφής και είπε πως το Καστελόριζο δικαιούται υφαλοκρηπίδας. Υπογράμμισε, τέλος, ότι σημασία δεν πρέπει να αποδίδεται μόνο στο νησί αυτό αλλά και στις ακτές της Ρόδου, της Καρπάθου και την Κύπρου. Αξιολογώντας τη στάση της τουρκικής διπλωματίας σχετικά με την ΑΟΖ, ανέφερε πως στρέφει την προσοχή της μόνον για την Ανατολική Λεκάνη, καθώς εκεί «έχει μέτωπο ακτών».
Από την πλευρά του, ο κ. Βαληνάκης, ανέλυσε συνοπτικά την πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης από το 2004 ως το 2009 και κυρίως τις διμερείς συμφωνίες οριοθέτησης τις οποίες προσπάθησε να προωθήσει με την Αλβανία (υπεγράφησαν δύο συμφωνίες το 2009), την Ιταλία (επικαιροποίηση των συμφωνιών που είχαν επιτευχθεί επί Κωνσταντίνου Καραμανλή από το 1977 ως το 1980), τη Λιβύη και την Αίγυπτο. Ο κ. Βαληνάκης έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην ευρωπαϊκή διάσταση του θέματος της ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας και εστίασε στο σημαντικό ρόλο της Frontex στη μάχη κατά της λαθρομετανάστευσης. Για το Καστελόριζο ήταν κατηγορηματικός, τονίζοντας πως «δεν υπάρχει θέμα» από τη στιγμή που το 1932 υπεγράφη μεταξύ Ιταλίας-Τουρκίας συγκεκριμένη συμφωνία για «ενιαία γραμμή», την οποία κληρονόμησε το ελληνικό κράτος.
Επόμενος ομιλητής ήταν ο κ. Συρίγος, ο οποίος ανέφερε ότι ο θεσμός της ΑΟΖ είναι σχετικά σύγχρονος, καθώς υπάρχει μετά το 1973. Παρατηρώντας πως υπάρχουν πολύ μικρές διαφορές μεταξύ ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, εστίασε σε κάποιες από αυτές, όπως ότι η δεύτερη δεν περιλαμβάνει τα υπερκείμενα ύδατα. Εξήγησε, ακόμα, ότι ενώ τα δικαιώματα για τη θέσπιση της ΑΟΖ δεν προϋπάρχουν, αυτά για τη θέσπιση της υφαλοκρηπίδας υπάρχουν εξυπαρχής και αυτοδικαίως. Παράλληλα, ο κ. Συρίγος σχολίασε πως η ΑΟΖ χρειάζεται για την Ελλάδα, εξηγώντας ότι έτσι διασφαλίζεται η πολιτική και οικονομική ενότητα του ελλαδικού χώρου, και δίνοντας έμφαση στα θέματα της αλιείας, της προστασίας του περιβάλλοντος και της οικονομικής εκμετάλλευσης από ρεύματα και ανέμους. Ο ίδιος πρότεινε τη συνέχιση της προσπάθειας οριοθετήσεων μεταξύ της Ελλάδας και άλλων χωρών σε διμερές επίπεδο, συμπεριλαμβάνοντας σε αυτές και τη Μάλτα.
Τέλος, ο κ. Λυγερός, ο οποίος υπενθύμισε πως η έννοια της ΑΟΖ περιλαμβάνει τόσο το βυθός της θάλασσας όσο και το υπέδαφος, τόνισε ότι παρόλο που η ΑΟΖ δεν αποτελεί πανάκεια, εξυπηρετεί τα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδας. Κατά την άποψή του, η παραπομπή του θέματος στη Χάγη για την οριοθέτησή της είναι αναγκαία, αλλά η ελληνική διπλωματία συχνά νοθεύει με τη στρατηγική της τη διακηρυγμένη θέση, έχοντας ουσιαστικά ξεκινήσει μία καινούρια συζήτηση σχετικά με τον τρόπο που πρέπει να κρίνει η Χάγη. Ο κ. Λύγερος σημείωσε ακόμα, πως η προοπτική της συνεκμετάλλευσης «δε συμφωνεί με την πιο στοιχειώδη αντίληψη περί εθνικών δικαιωμάτων, τόνισε πως η Τουρκία «παίζει σκληρό παιχνίδι», ενώ δεν παρέλειψε να αξιολογήσει το ρόλο του Ισραήλ ως σημαντικό στη Λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου.